Nếu đă xem Trung Quốc làm tiêu chuẩn để bắt chước th́ lănh đạo Việt Nam phải chọn cho đúng bài học lịch sử – tức là các quyết định thao lược quyền biến của Mao và Đặng – thay v́ măi lấn cấn với “16 chữ vàng” và “bốn tốt” vốn không chỉ là sáo ngữ vô duyên mà c̣n làm thiệt hại đến quyền lợi đất nước.
Họ Mao mời Tổng thống Richard Nixon đến Bắc Kinh năm 1972 để bắt tay với Mỹ gỡ rối cho Trung Quốc trong thế đang bị Liên bang Xô Viết kềm chế và đe dọa. Họ Đặng sang Hoa Kỳ năm 1979 hai tuần trước khi xua quân tấn công vào Việt Nam để tung hỏa mù rằng có sự thoả thuận với Mỹ nhằm pḥng hờ trường hợp Hồng quân Xô Viết trả đũa tấn công vào biên giới phía Bắc.
Hai nhà lănh đạo nói trên đă có những quyết định đột phá v́ quyền lợi của đất nước họ. Họ không chậm chạp tiến từng bước để cải thiện bang giao với Mỹ mà chủ động tạo Thời và Cơ, kết quả là loại bỏ được đối thủ chiến lược hàng đầu và đưa Trung Quốc lên thành cường quốc hạng nh́ trên thế giới.
Trên b́nh diện ngoại giao, Mao và Đặng sử dụng chủ nghĩa cộng sản như viên kẹo đường để dụ dỗ các dân tộc khác, c̣n chính Trung Quốc một khi bị lấn ép đă không ngần ngại vứt bỏ ngay t́nh đoàn kết keo sơn của vô sản quốc tế để bắt tay với trùm tư bản, vừa nhằm ngăn chận Liên Xô và cũng là t́m cơ hội học hỏi canh tân đất nước.
Cho dù biết rất rơ rằng mục tiêu của Mỹ muốn lợi dụng khai thác mối mâu thuẫn giữa Nga-Hoa nhưng Mao và Đặng không cần che giấu sự rạn nứt trong khối cộng sản, và sẵn sàng hợp tác với Hoa Kỳ v́ quyền lợi chiến lược tương đồng giữa hai quốc gia ngay trong giai đoạn đó.
Khi đă nói chuyện với Mỹ th́ Bắc Kinh không cần gợi nhắc đến các chiến tích như Hồng binh đă đẩy lùi quân đội Liên Hiệp Quốc từ biên giới Hoa Lục xuống đến vĩ tuyến 38 tại Hàn Quốc; hay gián tiếp ngăn chận Hoa Kỳ và quân đội Đồng Minh không được tiến lên trên vĩ tuyến 17 ở Việt Nam. H́nh thức khoe khoang nông cạn đó không phù hợp với tư thế của các nhà lănh đạo khi muốn xoay chuyển bàn cờ quốc tế.
Khó mà phủ nhận những bước tiến nhảy vọt của Hoa Lục trong ṿng 30 năm nay cho dù các thành quả tích cực bị lu mờ phần nào bởi tổ chức nhà nước toàn trị, hệ thống tư bản hỗn mang và các mâu thuẩn sâu rộng trong xă hội. Mô h́nh Trung Quốc không thể xem là kiểu mẫu, nhưng đă muốn bắt chước th́ phải chọn đúng bài để học.
Nếu trong những ngày sắp tới vẫn không thấy các bước đột phá và quan hệ Việt-Mỹ chỉ được cải tiến theo nhịp độ b́nh thường th́ tôi cho rằng chuyến đi của ông Trương Tấn Sang đến Hoa Kỳ là một thất bại v́ không đáp ứng được nhu cầu cấp thiết của đất nước.
Đoàn Hưng Quốc
Tác giả gửi trực tiếp cho BVN