H́nh ảnh Trung Quốc đang bị xấu đi trên quy mô toàn cầu nhưng lư do ở mỗi khu vực lại khác nhau. Hăy xét châu Á như một ví dụ điển h́nh.
Vấn đề niềm tin
Một thập kỷ trước đây Trung Quốc thể hiện ḿnh như một nguồn lực hỗ trợ các nước láng giềng khi đó đang cảm thấy bị phương Tây bỏ rơi trong cuộc khủng hoảng tài chính khu vực. Bằng các chuyến viếng thăm của lănh đạo cấp cao cùng với những đề xuất hỗ trợ kinh tế, cả trực tiếp và gián tiếp, thông qua các định chế khu vực, Trung Quốc đă sử dụng “quyền lực mềm” một cách khá thành thục trong nửa đầu tiên của thập kỷ trước.
Những hoạt động này đối ngược với việc Mỹ, khi đó dường như đang lăng quên các lợi ích truyền thống tại châu Á.
Abner Afuang, cựu thị trưởng một thành phố nhỏ ở Philippines đốt cờ Trung Quốc trong một cuộc biểu t́nh phản đối nước này.
Tuy nhiên, những tranh chấp lănh thổ và các hoạt động nghề cá hung hăng hơn ở Biển Đông và Biển Hoa Đông đă làm “thiện chí” của Trung Quốc bị tiêu tan và khiến nhiều nước trong khu vực quay sang đón nhận vai tṛ mở rộng hơn của Mỹ ở châu Á để làm đối trọng với ảnh hưởng của Trung Quốc.
Thử hỏi, làm sao người Philippines có thể đổ xô đến Viện Khổng Tử ở Manila để học văn hóa Trung Quốc như Bắc Kinh kỳ vọng khi mà bên ngoài kia họ liên tục có những hành động đe dọa xung quanh băi cạn Scarborough?
Trung Quốc cũng không thể bắt người Nhật có cảm t́nh với ḿnh khi những năm gần đây họ thường xuyên dùng các tàu hải giám quấy nhiễu Senkaku/Điếu Ngư. Với câu hỏi “Tại sao Trung Quốc có quá ít bạn như vậy?” và bằng câu trả lời “Trung Quốc đang đối diện với những vấn đề niềm tin trên khắp thế giới”, Joel Brinkley, cựu phóng viên của tờ The New York Times đă đọc vị rất đúng bản chất thực của Trung Quốc trong quan hệ quốc tế hiện nay.
Thừa “quyền lực cứng”, thiếu “quyền lực mềm”
Joseph S. Nye, giáo sư trường Đại học Harvard và là cha đẻ của thuyết “Quyền lực mềm” lư giải thực tế đáng buồn trên của Trung Quốc theo một góc nh́n khác. Ông cho rằng sức mạnh kinh tế và quân sự của Trung Quốc đă gia tăng rất đáng kể trong thập kỷ vừa qua và điều này khiến các nước láng giềng phải t́m đến những đồng minh để làm đối trọng với sự trỗi dậy “quyền lực cứng” của Trung Quốc.
Joseph S. Nye lập luận: “Nhưng nếu một quốc gia cũng biết cách gia tăng quyền lực mềm của ḿnh th́ láng giềng của họ đâu cần phải t́m đến các liên minh làm đối trọng. Canada và Mexico không cần phải liên minh với Trung Quốc để cân bằng quyền lực với Mỹ như cách các nước châu Á đang hợp tác với Mỹ để làm đối trọng với Trung Quốc”. Tuy nhiên Trung Quốc lại không làm được như vậy.
Một tàu Hải giám Trung Quốc di chuyển bên cạnh tàu tuần tra của Nhật Bản gần đảo tranh chấp Senkaku/Điếu Ngư
Henry Kissinger, cựu ngoại trưởng Mỹ và là người từng giữ vai tṛ đắc lực trong việc thúc đẩy quan hệ Mỹ - Trung những năm 1970 đă đưa ra một lời khuyên chí t́nh với Trung Quốc: “Bắc Kinh cần phải hiểu những giới hạn của ḿnh khi xác lập các lợi ích trên quy mô toàn cầu, nếu không Trung Quốc sẽ bị các chính phủ khác xa lánh”.
TM