LTS - Mới đây, ông Nguyễn Đạc Thành có mặt tại Việt Nam để lo trùng tu Nghĩa Trang Quân Đội Biên Ḥa. Ông là cựu thiếu tá QLVNCH, cựu tù cải tạo sau năm 1975, và là chủ tịch sáng lập Vietnamese American Foundation (VAF), một tổ chức chuyên đi t́m mộ tử sĩ QLVNCH, có văn pḥng tại Houston, Texas. Ông đă cùng một số giới chức cao cấp Việt Nam và Hoa Kỳ đến thăm nghĩa trang và thắp nhang cho hơn 16,000 anh linh tại đây. Sau đây là cuộc phỏng vấn của nhật báo Người Việt với ông về chuyện này.
Người Việt (NV): Xin chào ông. Trong thời gian ông ở Việt Nam, mục tiêu của ông là làm những ǵ?
Cựu Thiếu Tá Nguyễn Đạc Thành: Mục tiêu của chúng tôi là đưa hài cốt của những anh em tù cải tạo về với gia đ́nh và đưa hài cốt của những anh em đă mất tích trong chiến tranh, bởi v́ 37 năm tất cả các bên đều đưa những hài cốt tử sĩ của họ về, c̣n binh sĩ của ḿnh th́ v́ hoàn cảnh hết sức là đặc biệt c̣n nằm ở trong rừng.
Ông Lê Thành Ân (trái), tổng lănh sự Mỹ tại Sài G̣n, và ông Nguyễn Đạc Thành, chủ tịch VAF, thắp nhang tại đài tưởng niệm ở Nghĩa Trang Quân Đội Biên Ḥa. (H́nh: VAF)
Đó là điều rất là đau ḷng, cho nên chúng tôi đứng lên cáng đáng công việc là v́ đồng đội. Chúng tôi muốn đưa họ về đó là mục đích thứ nhất.
Mục đích thứ hai là người lính miền Nam Việt Nam, sau cuộc chiến người ta đă chết rồi th́ chỉ c̣n cái nghĩa trang duy nhất là Nghĩa Trang Quân Đội Biên Ḥa, mà cũng bị đe dọa và người chết nằm cũng không yên tâm mà đi về cơi vĩnh hằng. Cho nên, chúng tôi cũng muốn và đây là điều mà anh em chúng tôi trong QLVNCH đều tha thiết, đều muốn là nghĩa trang được bảo tồn, được sửa sang và người nằm ở đó được yên tâm đi về miền vĩnh hằng.
Tôi hết sức cố gắng đưa nguyện vọng đó, đưa ư kiến đó cho chính quyền Việt Nam và chúng tôi cũng đưa nguyện vọng đó cho chính quyền Hoa Kỳ với vị trí của chúng tôi là người Mỹ gốc Việt, và những người nằm ở đó là thân nhân của người Mỹ gốc Việt, để kêu gọi sự giúp đỡ của chính phủ Hoa Kỳ, v́ đây là chương tŕnh nhân đạo, hoàn toàn nhân đạo, và chính phủ Hoa Kỳ cũng lưu tâm, mặc dù đây không phải là chính sách của họ.
Họ lưu tâm v́ đây là việc nhân đạo cho nên họ giúp, họ ủng hộ, th́ đây là việc hết sức là tế nhị. Tôi không thể nói là chính phủ Hoa Kỳ đă theo chính sách của người ta hay chính quyền Việt Nam như thế nào hết. Tôi chỉ biết rằng hai Bộ Ngoại Giao đă ủng hộ chúng tôi trong chương tŕnh nhân đạo mà thôi.
NV: Cho đến giờ phút này, theo tôi biết, với dự án đầu tiên, trong bao nhiêu năm qua, ông đă lặn lội về Việt Nam nhiều lần, cũng đưa được một số hài cốt sang đây, cũng giúp một số thân nhân bốc hài cốt, coi như công việc đó của ông rất đáng kể và được rất nhiều người biết. C̣n dự án thứ hai của ông là Nghĩa Trang Quân Đội Biên Ḥa, và như ông nói vừa rồi là được hai bên ủng hộ. Vậy th́ đến giờ phút này, ḿnh đă làm được những ǵ, thưa ông?
Cựu Thiếu Tá Nguyễn Đạc Thành: Đối với chính phủ Việt Nam và chính quyền địa phương, chúng tôi đă vận động từ lâu rồi, và đă được bên chính phủ Việt Nam và Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ lưu ư, và họ cho rằng đây là việc nhân đạo, đáng giúp đỡ, nên họ giúp đỡ, và chúng tôi đă đưa họ một lá thư gửi qua bên Bộ Ngoại Giao Việt Nam, trước khi ông Nguyễn Thanh Sơn (thứ trưởng Ngoại Giao Việt Nam) qua Mỹ ngày 15 Tháng Mười, 2012.
Chúng tôi đưa cho chính phủ Việt Nam một cái sơ đồ, một bản vẽ, chúng tôi muốn tu bổ và đồng thời chúng tôi nói lên lư do xin tu bổ và trách nhiệm của chúng tôi xin tu bổ, th́ bên chính phủ Việt Nam đă nhận tài liệu của tôi. Ông Sơn qua để họp với chúng tôi và trả lời, thảo luận với chúng tôi trong việc tu bổ nghĩa trang, th́ ngày đó ông cho biết rằng ông nhận những thỉnh nguyện, những lời yêu cầu của ḿnh và đồng thời ông nói rằng hoàn toàn ủng hộ. Nguyên tắc là ủng hộ đó, để ông về bên Việt Nam thảo luận với các bộ ngành để mà trả lời cho tôi.
Sau đó chúng tôi được biết ông Nguyễn Thanh Sơn nói rằng chính phủ đă chấp thuận, bên đó mời tôi về để cùng tu bổ, một số anh em bên Biên Ḥa đă mời tôi về, tôi nói rằng đợi sự chấp thuận của bên chính phủ.
Bản vẽ của tôi đă gửi lên đó và xin tu bổ th́ chính quyền B́nh Dương đă làm đúng theo kế hoạch của tôi và đúng theo bản vẽ của tôi. Những việc c̣n lại th́ đến phiên VAF chúng tôi sẽ chịu trách nhiệm tu bổ tiếp tục. Đó là lư do mà ông Nguyễn Thanh Sơn và ông Lê Thành Ân (tổng lănh sự Hoa Kỳ tại Sài G̣n) đă cùng với tôi lên trên Nghĩa Trang Quân Đội Biên Ḥa để xem lại những nơi nào mà tôi yêu cầu, tôi đề nghị xin sửa tiếp, để chấp thuận cho tôi bỏ công sức vô để mà trùng tu nghĩa trang.
Sự xuất hiện vừa rồi đă gây cho một số người quá bất ngờ thiện chí của chính phủ Việt Nam. Người ta không thể nghĩ rằng chính phủ Việt Nam có thể làm như vậy. Tôi không có thông báo trước những diễn tiến xảy ra. Sự xuất hiện của ông Nguyễn Thanh Sơn đó là một bất ngờ, cho nên có những suy nghĩ quá gay gắt, cho rằng chính phủ Việt Nam không thể có những thiện chí như vậy.
Thực sự nó đă xảy ra, cho nên rất là khó cho chúng tôi để mà tin ai, nếu mà chúng tôi nói sự thật, th́ đồng bào nói rằng là tôi bây giờ theo Nghị Quyết 36, c̣n nếu tôi không nói sự thật th́ phía Việt Nam nói rằng tôi đi làm chính trị. Cho nên đây là việc làm rất là, rất là... khó khăn.
Nếu bà con bên đây không tỏ thái độ ủng hộ chương tŕnh th́ có lẽ chương tŕnh bị ngưng, và nếu ngưng th́ những người gây ra cái khó khăn này chịu trách nhiệm với những người đă nằm xuống, và trách nhiệm nữa mà tôi muốn báo, đó là những người trong quân đội đă từng thao thức, đă từng mong muốn đồng đội ḿnh có một chỗ nằm, có một nơi an nghỉ và bảo vệ nghĩa trang Biên Ḥa. Khi bên chính phủ Việt Nam họ tỏ thiện chí, họ cho phép như vậy, mà ḿnh không lên tiếng để mà chấp nhận tu bổ, mà lại âm thầm làm thinh, là không có trách nhiệm, lại lên tiếng chửi bới um sùm th́ chương tŕnh bị ngưng, th́ đó là lỗi của anh em, lỗi của mọi người chứ không phải lỗi của ai khác.
NV: Cho đến giờ phút này, ḿnh xây được phần nào, tới đâu rồi, ông có thể nói sơ sơ được không?
Cựu Thiếu Tá Nguyễn Đạc Thành: Từ 40-50%. Những cây lớn đă nhổ đi hết rồi, những con đường đă xây rồi, và trồng bông như chúng tôi muốn. Thứ nhất, ṿng tṛn, vành khăn tang đó, chúng tôi muốn làm sạch và đắp những chỗ bị bể lại như mới. Thứ hai, chúng tôi muốn lót gạch con đường đi ṿng tṛn của đài tưởng niệm và cái chỗ ṿng tṛn của hai con đường đi đều lót gạch và đồng thời trồng bông cho có vẻ khang trang, như những nghĩa trang khác, để cho anh em nằm ở đó cảm thấy vui là v́ sự hy sinh của ḿnh, mọi người c̣n nhớ đến, và đă cho ḿnh một nơi an nghỉ đàng hoàng.
Tôi muốn mọi việc nói lên một cách trung thực, không có nói ǵ đi ra ngoài cái việc nhân đạo nữa, vấn đề chính trị xin bỏ qua một bên, anh em muốn đấu tranh ǵ th́ cứ đấu tranh, nhưng dành cho người nằm xuống có một cơ hội, một cái chỗ nằm để cho họ an giấc ngàn thu.
NV: Thưa ông, như vậy đài tưởng niệm nằm ở chỗ nào? Có phải nằm ở chỗ cũ ngay Nghĩa Dũng Đài không, hay nằm ở chỗ mới?
Cựu Thiếu Tá Nguyễn Đạc Thành: Nghĩa Dũng Đài không xây, tôi nói với anh là tôi không làm cái ǵ mới hết, tất cả đều phải nguyên trạng như cũ, chỉ có một cái xây là chính cái khu mộ, tám cái khu mộ là có 8 cái bàn thờ, có 8 cái bàn, là để bà con tới đó đặt hoa quả để khấn vái, là v́ 8 cái khu mộ có những chỗ xa đài tưởng niệm, đi cả ngàn thước, mà đi ṿng vo tam quốc như vậy làm mất th́ giờ bà con. Cho nên, phía B́nh Dương người ta xây mỗi đầu khu mộ như vậy có một cái bàn thờ để cho bà con cúng vái này kia. Bởi v́ tôi nói rằng, khi tôi vô nghĩa trang Biên Ḥa, không có chỗ để hoa quả mà để dưới đất, mà dưới đất là sâu rọm không. Việc này tôi rất là đau ḷng, bên phía Việt Nam thấy đúng nên họ làm cho ḿnh. Vậy thôi, ngoài ra không có thay đổi ǵ cả.
Ông Nguyễn Đạc Thành (thứ hai từ trái) và Thứ Trưởng Nguyễn Thanh Sơn (thứ ba từ trái) và một số người thắp nhang tại đài tưởng niệm ở Nghĩa Trang Quân Đội Biên Ḥa. (H́nh: VAF) Thưa ông, một vấn đề nữa là thân nhân của 16,000 tử sĩ nằm trong nghĩa trang họ cũng quan tâm, đó là lâu nay, khi họ muốn về làm mộ hoặc sửa mộ hay là vô thắp nén nhang, thỉnh thoảng cũng bị gặp khó khăn, công an địa phương hay là những người ở đó họ ṿi tiền này kia, vậy cái này nó có nằm trong dự án của VAF của ông không? Nghĩa là yêu cầu những người địa phương trong tương lai họ dễ dăi hay là không làm khó bà con, cái đó có trong chương tŕnh không thưa ông?
Cựu Thiếu Tá Nguyễn Đạc Thành: Tôi xác định với anh, khi họ về thăm, họ không có bị làm tiền. Trước khi làm, tôi có đi vô đó với tính cách một người thường, không ai biết tôi cả. Khi vô, họ nói tôi phải ghi tên để vô thăm nghĩa trang, th́ tôi nói đại tên ông A, B, C ǵ đó th́ đi vô thôi, không có nạp tiền nào, bởi v́ có những người đă nói dối trong đó rồi để lấy tiền thân nhân. Nói phải nạp tiền chỗ này, phải nạp tiền chỗ kia để mà đi vô thăm. Cái đó là tôi không biết, bởi v́ tôi không có bị, chứ tôi nói không có, người khác nói có th́ tôi không có trả lời được.
Cho nên, tôi với một vài người nữa không có bị, nhưng mà chỉ có bị biểu ghi tên là cái thứ nhất. Thứ hai nữa là trong khoảng thời gian người ta đang tu bổ nghĩa trang Biên Ḥa, đài tưởng niệm, th́ luôn luôn có công an túc trực, không ai bén mảng tới đó hết, để người ta thi công, đó là việc của chính quyền, rồi sau đó đi thăm những chỗ khác th́ họ cũng cho thăm.
Việc giới hạn chụp h́nh th́ tôi không có ư kiến. Nhưng sau khi làm xong đài tưởng niệm rồi th́ vấn đề này tôi cũng sẽ thảo luận với bên phía chính phủ để khi người ta vô thăm, hay tham quan, người ta chắc chắn là không có trở ngại. Tại sao? V́ chính phủ Mỹ và các phái đoàn nước ngoài sẽ về thăm nghĩa trang Biên Ḥa, v́ việc tu bổ nghĩa trang Biên Ḥa này nó đă được công bố ra thế giới rồi, nước nào cũng biết và mọi nơi cũng biết hết.
Người ta rất hoan nghênh việc tu bổ nghĩa trang Biên Ḥa th́ chính phủ Việt Nam cũng rất là vui vẻ, là theo tôi nghĩ thôi. Vô thăm không có vấn đề hạn chế đâu. Ḿnh cứ đưa vấn đề chính trị vô nghĩa trang Biên Ḥa, rồi ḿnh lợi dụng để ḿnh chửi, nói này nói kia, th́ đương nhiên, nếu ḿnh là người cầm quyền trong nước, ḿnh cũng khó chịu, và ḿnh cũng có thái độ thôi. Ḿnh phải nói công bằng vậy thôi.
Thiện chí mà bị lợi dụng th́ ai mà chấp thuận cho đành. Nếu ḿnh là chính phủ Việt Nam, ḿnh cho vô thăm như vậy, ḿnh cho rồi ḿnh nhận được cái sự chửi bới th́ làm sao ḿnh cho nữa. Tôi nói đó là với sự công bằng, tôi không sợ ai chỉ trích cả, v́ ḿnh làm công việc không đúng ḿnh chửi không đúng, ḿnh phê b́nh cái ǵ người ta không đúng, c̣n cái ǵ người ta đúng th́ ḿnh phải nói cho đúng, chứ ḿnh gom những cái này vô cái kia để ḿnh chửi, người ta làm sao tiếp tục cho ḿnh. Đó là lời tôi muốn nói như vậy.
NV: Trước đây, trong hồ sơ Wikileaks của Bộ Ngoại Giao Mỹ có nhắc đến Thượng Nghị Sĩ Jim Webb (Dân Chủ-Virginia) khi ông về Việt Nam cách đây khoảng 8 năm, ông có đề cập đến vấn đề này với ông Nguyễn Tấn Dũng, cũng như một số người lănh đạo bên Việt Nam. Trong dự án này của ông có sự tham dự của những người khác không, hay chỉ có VAF? Thí dụ như ông Jim Webb, hay những ai khác?
Cựu Thiếu Tá Nguyễn Đạc Thành: Tôi xin nói với anh, đây là một tập hợp của nhiều người, của nhiều nơi, đă đưa ư kiến lên chính quyền Việt Nam, chứ không phải chỉ một ḿnh VAF đâu. Từ năm 2007 đến bây giờ, VAF đi mạnh dạn, đi thẳng vô vấn đề và đi trực tiếp vô vấn đề chứ không có nói như trên báo chí, bởi v́ có một số người, chỉ nói trên báo chí thôi, nhưng không có trực tiếp đi về nói chuyện, đưa lên những ư kiến của ḿnh.
Phải mặt đối mặt để nói chuyện, mà mặt đối mặt này không phải là tôi tài ba, mà là có sự giúp đỡ, như tôi đă nói đây là vấn đề nhân đạo, những người Mỹ họ rất tôn trọng vấn đề nhân đạo, do đó, với tính cách cá nhân, họ đă ủng hộ tôi, giúp tôi, họ đă làm công việc này gần như là có một sự ủng hộ mạnh dạn.
Trong nước cũng có những người có thiện chí, cho nên có những sự giúp đỡ đó. Đặc biệt là ông Jim Webb, năm 2008, đă trực tiếp với chúng tôi để làm công việc này. Ông là người chúng tôi rất kính trọng, tôi đă 3-4 lần lên họp với ông, để mà nói lên công việc để tu bổ nghĩa trang Biên Ḥa.
NV: Xin hỏi ông một chuyện nữa là, dù ḿnh không nói chính trị, nhưng mà việc ông Nguyễn Thanh Sơn, một thứ trưởng ngoại giao, đến Nghĩa Trang Quân Đội Biên Ḥa, rồi sự kiện ông Tổng Lănh Sự Hoa Kỳ Lê Thành Ân đến nghĩa trang, coi như là hai người đại diện cho hai chính quyền Việt Nam và Mỹ, vậy ḿnh có thể hiểu là công việc này được cả hai chính phủ ủng hộ không?
Cựu Thiếu Tá Nguyễn Đạc Thành: Tôi nói với anh, đối với người Mỹ, đây không phải là chính sách chính của họ, bởi v́ có nhiều vấn đề phiền toái lắm, không có thể nói được. Tuy nhiên, sự hiện diện của họ đă nói lên cái sự quan tâm của chính phủ trong vấn đề nhân đạo. Tôi xin nói rơ, đây là sự quan tâm của chính phủ Mỹ và chính phủ Việt Nam trong vấn đề nhân đạo, mà họ cho rằng đây là vấn đề nên làm, chứ không phải v́ chính trị, cho nên, phải hiểu rơ, đây là vấn đề ủng hộ nhân đạo mà thôi.
Sự hiện diện của họ nói lên sự ủng hộ của chính phủ Mỹ và chính phủ Việt Nam đối với VAF. Công việc này nó rất là tế nhị v́ nếu không khéo người ta sẽ hiểu lầm bởi v́ chính sách của Mỹ không có vấn đề nói về nghĩa trang Biên Ḥa là phải như thế này, phải như thế kia. Đây là một nhu cầu của những người Mỹ gốc Việt đă nêu lên, những người Mỹ gốc Việt này là cựu quân nhân VNCH. Chính v́ có sự liên quan như vậy nên người ta cứ đặt vấn đề chính trị vô trong này th́ tôi cho rằng đặt chính trị vô trong này là không đúng.
Việc ông Nguyễn Thanh Sơn có mặt đă nói lên tính nhân đạo, ông đă ủng hộ, ông ủng hộ công việc nhân đạo, chứ không ủng hộ vấn đề chính trị. Phía Mỹ cũng vậy, người ta ủng hộ để cho người chết có một nơi an nghỉ, đừng có méo mó, đừng có đưa vấn đề này qua vấn đề kia, làm cho công việc của anh em chúng tôi bị ngưng đọng, làm cho 16,000 anh em lo lắng không biết chỗ nằm có yên hay không.
NV: Dự định của VAF trong những ngày tới sẽ như thế nào? Xin ông có thể cho độc giả nhật báo Người Việt biết được không?
Cựu Thiếu Tá Nguyễn Đạc Thành: Chúng tôi trên tinh thần nhân đạo muốn giúp cho thân nhân có một cái an tâm là nghĩa trang Biên Ḥa, nói rơ cho anh em, tôi nói nghĩa trang Biên Ḥa là nói một cách vắn tắt cái tên quen thuộc của Nghĩa Trang Quân Đội Biên Ḥa, v́ có những người chỉ trích tại sao không nói là Nghĩa Trang Quân Đội Biên Ḥa. Vậy xin anh cũng nói cho họ biết là chúng ta đừng có quá chi tiết như vậy, đừng có quá khó khăn như vậy. Đây là chương tŕnh nhân đạo, khi nói nghĩa trang Biên Ḥa th́ ai cũng biết đó là Nghĩa Trang Quân Đội Biên Ḥa.
Tôi tha thiết muốn nghĩa trang được bảo vệ và được làm đẹp như những nghĩa trang khác để cho những người nằm xuống, họ có một nơi an nghỉ mà họ không c̣n phải lo lắng nữa và chương tŕnh đồng đội của chúng tôi sẽ chấm dứt sau khi nghĩa trang Biên Ḥa được tái thiết.
NV: Ông đi đi về về mấy năm qua, có nhiều người cũng như nhiều gia đ́nh thích công việc của ông, và có thể nói là một số gia đ́nh họ mang ơn ông. Nhưng mặt khác, cũng có những người chỉ trích ông cách này cách khác, nhất là chuyện Nghĩa Trang Quân Đội Biên Ḥa. Vậy ông có muốn nói ǵ không?
Cựu Thiếu Tá Nguyễn Đạc Thành: Tôi muốn nói tiếng nói lương tâm của con người. Quư vị đấu tranh chính trị như thế nào, chúng tôi rất là trân trọng ư kiến của mọi người, nhưng hiểu rằng, 37 năm qua, người nào cũng tha thiết với cái nơi nằm xuống của 16,000 tử sĩ VNCH, và nghĩa trang Biên Ḥa đă bị đe dọa. Ai cũng mong muốn thân nhân ḿnh được bảo vệ và nhất là anh em cựu quân nhân QLVNCH.
Tôi chỉ xin anh em một điều là hăy nghĩ tới sự hy sinh xương máu của những anh em của ḿnh đă ngă xuống và không có một nơi an nghỉ, th́ đây là trách nhiệm của mọi người, trách nhiệm của anh em cựu quân nhân, chứ không phải trách nhiệm của riêng ai cả. Trách nhiệm của anh em cựu quân nhân đối với đồng đội của ḿnh khi các anh đă nói ba chữ là “t́nh đồng đội” và “huynh đệ chi binh” th́ xin hăy thực hiện lời hứa của ḿnh, và làm sao anh em của ḿnh nằm xuống có nơi an nghỉ.
Đừng đặt chính trị vô trong vấn đề này bởi v́ chính trị nó là muôn mặt, nó làm cho ḿnh không có thể làm công việc nhân đạo này. Tôi tha thiết xin anh em hăy lên tiếng, nếu anh em nói rằng không nên làm cho 16,000 anh em đó, th́ cứ lên tiếng, cho biết tên họ đàng hoàng, để cho người ta thấy trách nhiệm của anh em. C̣n ngược lại, anh em thấy rằng việc này nên làm và là t́nh đồng đội phải làm, anh em đừng suy nghĩ nữa, mà hăy lên tiếng cho sự công bằng để cho những người nằm xuống nghĩ rằng, đồng đội của tôi c̣n nghĩ đến tôi.
Đài tưởng niệm mới xây ở Nghĩa Trang Quân Đội Biên Ḥa. (H́nh: VAF)
Đừng để cho những người không có một ngày lính nào, không có một sự hy sinh nào và nhờ sự hy sinh xương máu này, mà họ có mặt bên đây, nói lên những điều trái với đạo đức lương tâm của con người, để làm cho công việc này của chúng ta bị ngưng đọng.
Đó là những điều tôi muốn nói, đó là danh dự của người lính đối với người lính.
NV: Xin cảm ơn ông dành thời giờ cho cuộc phỏng vấn.
Nghe, xem phỏng vấn cựu Thiếu Tá Nguyễn Đạc ThànhĐỗ Dzũng/Người Việt (thực hiện)