Các kế hoạch của Thủy quân Lục chiến Mỹ nhằm triển khai máy bay MV-22 Osprey tới sân bay căn cứ Futenma, Okinawa, đă phủ bóng đen lên quan hệ liên minh Mỹ - Nhật trong những tháng gần đây.
Một máy bay MV-22 Osprey của Mỹ hạ cánh xuống căn cứ không quân Futenma ở Ginowan, Okinawa. (Ảnh: EPA)
Tâm điểm của tranh căi là sự an toàn. Các máy bay Osprey đă dính đến hai vụ việc mới đây, một ở Morocco hồi tháng 4 và một ở Florida hồi tháng 6. Bất chấp một thỏa thuận ngày 19/9 giữa Tokyo và Washington bật đèn xanh cho các chuyến bay, các cuộc biểu t́nh gay gắt phản đối triển khai Osprey tiếp tục diễn ra ở Okinawa.
Trong khi vấn đề triển khai Osprey đang được giải quyết như một thách thức - liên minh song phương giữa Mỹ và Nhật Bản, mọi người nên lưu ư rằng các láng giềng của Nhật Bản ở Đông Á - đặc biệt là những nước có tranh chấp lănh thổ với Nhật Bản - cũng đang theo dơi sát sao để xem liệu vấn đề này có gây rạn nứt trong liên minh Mỹ - Nhật.
Không khó để thấy những thách thức liên quan đến việc triển khai Osprey ở Okinawa trong một bối cảnh chỉ xét đến trong nước, coi đây như một vấn đề quản lư - căn cứ giữa chính phủ trung ương Nhật Bản ở Tokyo và chính quyền quận Okinawa ở Naha. Sau tất cả, mối quan ngại đầu tiên liên quan đến Osprey là về an toàn.
Nên nhớ, căng thẳng về Okinawa kéo dài đă vài năm nay. Sự trệch hướng của thỏa thuận Mỹ - Nhật năm 2006 về việc bố trí lại quân Mỹ ở Nhật Bản (trong đó có việc bố trí lại căn cứ không quân Futenma của quân Mỹ ở Okinawa) bởi chính quyền Hatoyama hồi những năm 2009-2010 đă làm tăng thêm phản đối của người dân địa phương đối với sự triển khai Osprey ở Okinawa. Thêm vào đó, tin tức hai lính thủy Mỹ bị bắt giữ v́ bị cáo buộc cưỡng hiếp một phụ nữ ở Okinawa lại càng khơi thêm căng thẳng về sự hiện diện quân sự của Mỹ về khía cạnh con người.
Bồi đắp quan hệ Mỹ - Nhật sau những vụ việc gần đây đ̣i hỏi phải chú ư nhiều hơn nữa tới các lợi ích đáng kể của việc triển khai Osprey - không chỉ đối với an ninh của chính nước Nhật mà c̣n đối với các nỗ lực nhằm duy tŕ ḥa b́nh và ổn định ở khu vực châu Á - Thái B́nh Dương. Tâm điểm trục xoay hướng tới châu Á - Thái B́nh Dương của Mỹ là một sự tái cơ cấu quân đội nước này trong khu vực, tạo ra nhiều cân bằng hơn giữa Đông Bắc và Đông Nam Á.
Ngoài vấn đề trên bán đảo Triều Tiên, khu vực biển châu Á - Thái B́nh Dương đang trở thành một nơi có nhiều tranh chấp hơn trước sự quyết đoán ngày càng tăng của Trung Quốc. Do đó, sự hiện diện quân sự đáng tin cậy của Mỹ như là một thể hiện các cam kết của Washington đối với an ninh của các nước đồng minh và bạn bè trong khu vực sẽ có tính quyết định đối với ḥa b́nh và ổn định của khu vực trong tương lai. Một sự hiện diện luân chuyển nhưng mạnh mẽ của quân Mỹ là một trong những cách thức quan trọng nhất để đảm bảo cho các đồng minh và bạn bè của nước Mỹ về một cam kết lâu dài như vậy.
Khả năng chuyên chở tốc độ cao trong khu vực của Osprey là rất cần thiết cho mục đích này. Các Osprey được triển khai ở Okinawa sẽ cho phép lính thủy đánh bộ Mỹ phản ứng trước các loại t́nh trạng khẩn cấp khác nhau ở khu vực châu Á - Thái B́nh Dương. Từ sự hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thảm họa cho tới hậu thuẫn các đồng minh của Mỹ bảo vệ lănh thổ ở giai đoạn đầu của một cuộc xung đột vũ trang, các máy bay này sẽ cho phép lính thủy đánh bộ Mỹ di chuyển người và tài sản trong khu vực nhanh hơn nhiều. Vào thời b́nh, chúng sẽ giúp quân Mỹ tham gia vào các nỗ lực phát triển-năng lực. Nói tóm lại, Osprey rất quan trọng cho duy tŕ nhận thức trong khu vực châu Á - Thái B́nh Dương rằng Mỹ tiếp tục kiên định cam kết cung cấp ḥa b́nh và ổn định. Một sự thể hiện hữu h́nh như vậy không chỉ tái bảo đảm cho các đồng minh và bạn bè của nước Mỹ trong khu vực mà c̣n ngăn cản những kẻ thù tiềm ẩn hành động.
Về ngắn hạn, Futenma là nơi duy nhất có thể tiếp nhận các Osprey. Tuy nhiên, việc di chuyển thành công sân bay này tới các cơ sở thay thế ở Henoko, ngoài khơi Vịnh Schwab, sẽ là cần thiết nếu Mỹ tiếp tục vận hành Osprey bên ngoài Okinawa về dài hạn. Việc bố trí lại sân bay ở Futenma, mặc dù được giải quyết song phương giữa Mỹ và Nhật Bản, sẽ có một tác động rất lớn đến môi trường an ninh rộng lớn hơn ở khu vực châu Á - Thái B́nh Dương. Tiếp sau thỏa thuận song phương tháng 6/2012, trách nhiệm phải hoàn thành tiến tŕnh tái bố trí Futenma hiện nay trực tiếp thuộc về chính phủ Nhật. Các lănh đạo ở Tokyo cần chú ư đến đ̣i hỏi chiến lược: các nỗ lực bố trí lại Futenma phải thành công.
Thanh Hảo (Theo National Interest)