Vùng biển thôn Châu Thuận Biển (xă B́nh Châu, B́nh Sơn, Quảng Ngăi) c̣n có tên Vũng Tàu. Bởi nơi đây c̣n chôn xác nhiều tàu cổ. Từ lâu, với những gia đ́nh ở xóm Gành Cả, cổ vật đơn giản chỉ là món đồ chơi bày trong tủ kính.
Cổ vật chen lẫn vỏ ốc biển trưng trong tủ của gia đ́nh một ngư dân Gành Cả. Ảnh: Nguyễn Huy.
Khoanh vùng cổ vật
Tại băi biển thôn Châu Thuận Biển, tiếng c̣i tàu tuần tra hụ lên báo hiệu vùng cấm không được vào khai thác cổ vật.
Trên bờ, lực lượng cảnh sát cơ động Công an tỉnh Quảng Ngăi chốt chặn. Từ ngày 8/9, ngư dân ồ ạt ra lặn vớt cổ vật niên đại 500 năm. C̣n giờ đây, t́nh h́nh khai thác cổ vật bừa băi đă lắng dịu.
Chiều 10/9, UBND tỉnh Quảng Ngăi họp khẩn với các ban ngành liên quan để ra quyết định khai quật con tàu cổ.
Theo quy định của Luật Di sản, trong ṿng 3 ngày, UBND tỉnh có quyền cấp phép khai thác cổ vật và thông báo khẩn cấp cho Bộ VH-TT&DL, nếu cổ vật đó đang có nguy cơ bị xâm hại nghiêm trọng.
Theo báo cáo của Công an và Bộ đội Biên pḥng, 10 tàu cá vi phạm đă bị xử lư hành chính, 35 cổ vật đă bị thu hồi. Công tác tuyên truyền và giáo dục ngư dân được tiến hành rộng răi. Các ngư dân đă hiểu và chấp hành tốt.
Nhiều ngư dân nhớ lại: “Bữa đi lặn, ai cũng ham cổ vật. May mắn là mực nước chỉ sâu gần 2 mét. Nếu nước sâu thêm vài sải th́ bỏ mạng như chơi”. Bởi trong lúc say sưa lặn cổ vật, dây tréo nhau không thể nào gỡ ra. Đối với nghề lặn biển, đó là điều tối kỵ, rất dễ đứt hơi bỏ mạng.
Câu chuyện ngụp lặn vớt cổ vật tiền tỷ đă tới hồi kết. Thôn Châu Thuận Biển trong quá khứ không phải là bến thương thuyền, nhưng tại sao toàn chứa xác những con tàu cổ?
Dấu tích những con tàu
Xóm Gành Cả, thôn Châu Thuận Biển không chỉ nổi tiếng là xóm lặn biển cừ khôi nhất, mà c̣n nổi tiếng là làng cổ vật. Những nơi có tàu cổ đắm trên biển, ngư dân địa phương đều nắm rơ tọa độ, đặc điểm, cổ vật dưới tàu.
Một hội viên UNESCO chuyên về cổ vật ở Quảng Ngăi, cho biết: “Người dân đă đội giá cổ vật. Thực ra, giá trị nhất là đĩa men màu ngọc, loại có đường kính 40-45 cm. Thị trường mua bán giá khoảng 25-35 triệu đồng/đĩa. Hiện tôi chỉ có thể mua mảnh chén bát cổ bị vỡ về gắn chơi”.
Ông Lượng, một ngư dân cho biết: “Nếu tính gộp thời gian th́ một năm ngư dân Gành Cả sống vài tháng dưới đáy biển. Vậy nên họ biết nhiều hang hốc, tàu ch́m dưới biển sâu”.
Trong những chuyến đi khơi lặn hải sâm ngư dân thường xuyên gặp tàu mấy trăm năm ch́m dưới đáy biển. Nhiều người chỉ lượm vài thứ lặt vặt về nhà trang trí chơi.
Tại gia đ́nh thuyền trưởng Trương Quang Thiên, chiếc tủ kính đầy nhóc cổ vật biển. Những chiếc hũ da trâu, những chiếc tô men Cù Lao Chàm, mâm đồng thau... Nhiều cổ vật là hàng độc mà dân đồ cổ phải thèm muốn.
Tại nhà anh Nguyễn Văn Quưt, vật dụng trang trí trang trọng nhất không có ǵ, ngoài cổ vật. Các ngư dân cho biết, mấy chục năm lặn biển, ai cũng mang về những cổ vật dưới đáy đại dương.
Chỉ tại eo biển ở Châu Thuận, người dân đă phát hiện được 4 con tàu cổ bị đắm. Năm 1999, ngành văn hóa Quảng Ngăi đă khai quật con tàu đắm nằm cách bờ khoảng 1 km.
Tại hiện trường dưới đáy biển, đoàn khai quật đă phát hiện rất nhiều đồ gốm sứ bị vỡ nằm rải rác, xác định niên đại gốm sứ thời Minh, triều Tuyên Đức (1426-1435), gọi là đồ sứ Tuyên Đức. Trong số đó, phát hiện một bộ xương ngựa, tượng phật, mâm đồng.
Theo người già trong làng, thời Ngô Đ́nh Diệm, cả đoàn thuyền chạy vào Vũng Tàu cũng bị gió bẻ găy buồm đánh ch́m. Mấy trăm năm trước, biển khoét một lạch sâu từ Vũng Tàu vào sông Sa Kỳ.
Tàu buôn các nước vào Vũng Tàu, bám theo sông, đi sâu vào nội địa và đến phố cổ Thu Xà, nơi sầm uất nhất của Quảng Ngăi từ trước thế kỷ 19.
Theo Thanh Trung
Tiền phong