Nhà cũ nát, xuống cấp nguy hiểm; mật độ dân số "khủng", chật chội đến mức người già, người bệnh không được chết trong nhà v́ lối đi không vừa chiếc quan tài... là thực trạng xót xa của nhiều khu phố cổ Hà Nội.
Với diện tích 81ha, nằm trên địa bàn 10 phường thuộc quận Hoàn Kiếm, khu phố cổ đang có số dân khoảng trên 66.660 người (mật độ 84.000 người/km2). Tổng cộng có hơn 1.600 hộ dân sống trong các căn hộ xuống cấp, nguy hiểm và biển số nhà đông hộ khu phố cổ. Không chỉ mật độ dân cư quá cao mà tại đây, điều kiện sinh hoạt của người dân chật chội, khổ sở, hạ tầng kỹ thuật xuống cấp, môi trường ô nhiễm trầm trọng.
Tám người dân sống trên 8m2 ở 44 Hàng Buồm
Tại khu phố cổ, có lẽ không thể đếm xuể có bao nhiêu con ngơ nhỏ chỉ đủ cho một người len vào, kèm theo đó là những căn gác, diện tích chỗ ở không thể chật hơn. Mục sở thị một vài ngơ hẹp, nhà chật ấy, PV ghi được những chuyện cười ra nước mắt.
"Độc chiêu" đối phó với ngơ nhỏ
Lối đi nhỏ dẫn sâu vào ngơ 13 phố Đồng Xuân (quận Hoàn Kiếm) rộng hơn 60 cm và chỉ cao vừa chớm đầu người. Vừa lách bộ vào ngơ, tôi vừa phải dùng điện thoại soi đường, cả con ngơ không có lấy một bóng đèn, tối thăm thẳm và sâu hun hút. Len vào được một đoạn th́ lập tức phải lùi ra để nhường đường cho một người từ trong ngơ đi ra. Tôi lại tiếp tục lách vào ngơ và lại tiếp tục phải quay ra v́ nhường đường cho một cụ già đang chống gậy ra ngơ… Bốn lần như thế, mất gần 20 phút, tôi vẫn chưa thể đi vào đến cuối con ngơ có một không hai này.
Hiện, các hộ dân trong ngơ 96 Hàng Buồm vẫn trong t́nh trạng dùng chung một công tơ điện, đồng hồ đo nước; c̣n nhà vệ sinh công cộng luôn trong t́nh trạng quá tải. Việc thanh toán tiền hàng tháng lần lượt các gia đ́nh thay nhau trả tiền nên cũng không tránh khỏi trường hợp "cha chung không ai khóc", thậm chí bất ḥa cũng từ đây.
Ông Nguyễn Văn Thỏa (60 tuổi, sống trong ngơ 13 Đồng Xuân) thấy tôi loay hoay măi không vào được liền gọi tôi lại tṛ chuyện. Ông Thỏa truyền kinh nghiệm cho tôi: "Con ngơ này chỉ vừa khít cho một chiếc xe máy loại nhỏ. Để đi được vào, người phải ngồi trên xe, đi từ từ th́ mới căn không cho xe mắc kẹt vào hai bên tường. Với những chiếc xe dùng di chuyển vào những con ngơ hẹp thế này cũng phải có cách lắp gương riêng theo kiểu hơi cụp xuống, chứ không thể lắp thẳng "hiên ngang" được…".
Để sống chung với con ngơ nhỏ bé này, người dân phố cổ đă nghĩ ra những chiêu "độc nhất vô nhị". Ông Thỏa kể, tất cả đồ dùng trong gia đ́nh đều cố gắng chọn mua thứ nhỏ cho tiện vận chuyển và phù hợp với diện tích chưa đầy 10m2 của căn gác trong ngơ 13 Đồng Xuân ông đang sinh sống.
"Có những đồ như giường, tủ, bàn ghế tháo dời được th́ không sao nhưng mỗi khi gia đ́nh nào mua bồn chứa nước dù là loại nhỏ nhất th́ cũng phải nhờ những gia đ́nh ở tầng trên tiếp giáp với mặt phố, sau đó dùng dây thừng kéo bồn đựng nước từ dưới đường lên" - ông Thỏa nói.
Không được chết trong nhà
Giữ kỷ lục về ngơ nhỏ phải kể đến số 14 ngơ Gạch. Ngơ rộng chưa đến 50 cm, chỉ xe đạp mới dắt được vào bên trong. Bà Lại Thị Ân nói: "Ở ngơ này, khổ nhất có lẽ là chuyện ma chay. Hễ gần tắt thở là phải lập tức cơng ra đường rồi đưa đến nhà tang lễ Phùng Hưng, không được phép chết trong nhà". Theo lư giải của bà ân, nếu chết trong nhà th́ thật gay go v́ không có cách nào có thể mang quan tài vào trong nhà được.
Ngơ nhỏ chỉ vừa chiếc xe đạp
Chúng tôi đến con ngơ siêu nhỏ ở số 13 Hàng Giấy. Anh Ngô Thành Công, một người dân sống trong ngơ này t́nh nguyện dẫn chúng tôi đi thăm ngơ, nhưng cô bạn đồng nghiệp khoác chiếc ba lô hăm hở đi trước thám thính. Con ngơ rộng chừng 70 cm, cao chưa đầy 2m, sâu hun hút như một địa đạo tối đen. Thế nhưng, loay hoay măi, cô bạn đồng nghiệp cũng không tài nào đi vào được v́ vướng… chiếc ba lô. "Với chiếc ba lô này th́ chỉ có thể đi giật lùi để quay trở ra v́ ngơ quá hẹp không thể xoay người được" - cô bạn nói.
Theo anh Công, hiện có năm gia đ́nh với tổng cộng 25 nhân khẩu đang sinh sống trong ngơ. Với diện tích trung b́nh khoảng 15m2/căn hộ gồm năm người ở th́ việc mua sắm đồ đạc luôn được giản tiện đến mức tối đa. "Chưa ở đâu đồ đạc siêu mini lại được trọng dụng như ở đây" - Anh Công hài hước nói. Phương tiện để "đối phó" với con ngơ siêu nhỏ này chỉ có thể là xe số nhưng cũng phải t́m mọi cách để đơn giản hóa các bộ phận của xe như: Bẻ bớt núm tay lái, gập gương chiếu hậu… Anh Công cho biết thêm: "Có tiền chúng tôi cũng không dám mua xe tay ga đắt tiền bởi không thể "vượt ải" lại mất thêm một khoản không nhỏ dành cho việc gửi xe hàng tháng".
Không gian sinh hoạt chật hẹp, lối vào bất tiện nên ngay cả việc người dân muốn làm dăm mâm cơm đám cưới cho con cũng đành ngậm ngùi mượn tạm băi xe công cộng nơi gầm cầu Long Biên để tổ chức. Cô Kim Dung (ngơ 96, Hàng Buồm) tâm sự: "Nhà tôi có diện tích 24m2 hiện là nơi sinh sống của ba gia đ́nh. Gần đây, vợ chồng cậu con trai út mới sinh con nhỏ, không chịu nổi cảnh chật chội nên phải ra ngoài thuê nhà cho dễ thở hơn".
Nơi ở mới đảm bảo diện tích tối thiểu 25m2 sàn/người
Theo quy định, đề án giăn dân phải bảo đảm chỉ tiêu diện tích nhà ở tối thiểu 25m2 sàn/người. Người dân sau khi nhận căn hộ tại nơi định cư mới phải có bản cam kết chuyển hộ khẩu khỏi khu phố cổ. Với những số nhà đông hộ, xuống cấp đang thuê của Nhà nước, nhà cần bảo tồn thuộc quỹ nhà Nhà nước diện tích b́nh quân dưới 5m2/người mà không tự thỏa thuận được để giăn dân, Nhà nước sẽ thu hồi theo chính sách giải phóng mặt bằng, diện tích thu hồi sẽ sử dụng theo quy hoạch bảo tồn khu phố cổ Hà Nội. Quận Hoàn Kiếm đề xuất UBND TP.Hà Nội cho áp dụng giá bồi thường, hỗ trợ theo quy định trong bảng giá đất hàng năm nhân hệ số 2 lần cho mỗi diện tích thu hồi đủ điều kiện bồi thường, hỗ trợ về đất. Các hộ thuộc diện di dời sẽ được mua nhà tại khu nhà ở giăn dân với giá ưu đăi. Phần diện tích kinh doanh dịch vụ, thương mại tại các ṭa nhà tái định cư sẽ được bán hoặc cho các hộ có nhu cầu kinh doanh thuê lại để đảm bảo cuộc sống.
Theo Hà My - Yến Dương (Người Đưa Tin)