|
R10 Vô Địch Thiên Hạ
Join Date: Nov 2007
Location: LCN
Posts: 55,869
Thanks: 40
Thanked 564 Times in 514 Posts
Mentioned: 2 Post(s)
Tagged: 0 Thread(s)
Quoted: 1 Post(s)
Rep Power: 74
|
Theo gia phả họ Đinh th́ khoảng cuối thế kỉ 14 đầu thế kỉ 15 Thủy tổ họ Đinh ở Đô Kỳ là ông Đinh Thỉnh gốc từ làng Thủy Khối (Hoằng Hoá – Thanh Hóa) ra đất Đô Kỳ dạy học. Ở nhà phú ông họ Phạm. Ông Đinh Thỉnh lấy người con gái nuôi của ḍng họ này và sinh ra Đinh Tôn Nhân. Sau này Đinh Tôn Nhân t́m về Lam Sơn theo Lê Lợi, ông đă lấy em gái Lê Lợi, sinh ra Đinh Liệt, Đinh Lễ, Đinh Bồ. Đinh Lễ sinh ra Đinh Thị Ngọc Kế. Đinh Lễ bị chết trận, Đinh Thị Ngọc Kế ở với chú ruột là Đinh Liệt. Sau này bà lấy Duyên ư vương Ngô Từ - Một gia thần của Lê Lợi và sinh ra Ngô Thị Ngọc Dao.
Đinh Liệt có hai người con là Đinh Đột và Đinh Thế Hiển. Đinh Thế Hiển sinh ra Đinh Thế Thực và Đinh Thế Biểu. Sau này Đinh Thế Biểu sống ở vùng trang ấp của họ Đinh – chính là ấp Đô Kỳ - Đông Đô – Hưng Hà. Theo gia phả họ Đinh khi bà Ngô Thị Ngọc Dao được Đinh Liệt, Nguyễn Xí bí mật đưa đi lánh nạn đă về ở Đô Kỳ với mẹ đẻ là Ngô Thị Ngọc Kế (lúc này bà Kế đang ở với cháu là Đinh Thế Biểu). Hiện ở Đô Kỳ c̣n sắc phong thần ghi rơ công lao của Đinh Thế Biểu, ông được phối thờ tại từ đường họ Đinh ở Đô Kỳ. Rơ ràng vào giai đoạn này vùng đất Đô Kỳ - Thần Khê – Diên Hà nằm dưới sự kiểm soát của thế lực họ Đinh. Đây lại là nơi rất xa kinh đô, ở vùng hoang vắng, hoàn toàn kín đáo.
Việc các công thần nhà Lê chọn đất Đô Kỳ là nơi lánh nạn của Ngô Thị Ngọc Dao trong khi sắp sinh nở là điều hoàn toàn hợp lư. Tục truyền con sông cầu Chay là biên giới tự nhiên giữa Diên Hà và Thần Khê ở thế kỷ 15. Những người hộ giá bà Tiệp dư Ngô Thị Ngọc Dao do Đinh Liệt và Nguyễn Xí cắt cử khi về đến cầu Chay (thôn Gia Lạc – nay thuộc xă Văn Cẩm và bên kia cầu là Mậu Lâm, làng Sành - Đông Đô) th́ bà Tiệp Dư lên cơn đau dữ dội, trở dạ măi mà chưa sinh đẻ được.
Phả họ Đinh ghi lại (và dân gian vẫn truyền tục rằng): Lúc đó bà Tiệp dư Ngô Thị Ngọc Dao đă sai thắp hương để cầu trời khấn phật mong mẹ tṛn con vuông. Lời khấn có câu: “Nếu là con mẹ con cha/ Th́ sinh ở đất Diên Hà Thần Khê/ Nhược bằng bác mẹ chẳng sinh/ Th́ quăng ra đất Vạn Ninh cho rồi”. (Vạn Ninh có người nói là Vạn Chài hoặc là cửa biển; có người lại cho rằng đó là chốn yên nghỉ vĩnh hằng – băi tha ma).
Lời khấn vừa dứt th́ bà Ngọc Dao sinh ra một người con trai (sau này ĐVSKTT đă viết: “Vua sinh ra tư trời rạng rỡ, thần sắc anh dị, tuấn tú, sáng suốt, chững chạc, thực là bậc thông minh” (SĐD-Tr.239). Bà đặt tên con là Tư Thành.
Tại thôn Mậu Lâm (nay thuộc xă Đông Đô) hiện c̣n đền thờ bà Vú Sữa. Theo thần tích, thần phả và truyền thuyết dân gian th́ bà vú có tên là Hoàng Thị Hiến, người ở làng Mậu Lâm (Sâm) đă giúp Tiệp dư Ngô Thị Ngọc Dao khi sinh nở hoàng tử, được mẹ tṛn con vuông. Bà Hiến vốn nổi tiếng trong vùng về tài đỡ đẻ và tài chữa bệnh bằng lá cây, dược thảo. Tương truyền bà cũng chính là người đă cho hoàng tử bú sữa ngay sau khi người vừa mới sinh ra.
 | | Cây thị cổ ở làng Đô Kỳ (do Tướng công Đinh Liệt - thời Lê trồng) | Sau khi khi bà Vú Sữa chết, vua Lê Thánh Tông đă chuẩn cho dân làng lập đền thờ, đèn hương phụng sự, triều đ́nh đă cấp cho dân làng Mậu Lâm 17 mẫu ruộng để thu lộc hàng năm cúng tế bà.
Tại đền bà Vú Sữa đến nay vẫn c̣n cây quéo (xoài) và cây đa cổ thụ có tuổi đời trên 500 năm - nằm sát tường đền. Tương truyền hai cây này được trồng ngay sau khi nhà vua cho xây dựng đền thờ bà Vú. Trong đền có bức đại tự ghi: “Trung Nghĩa Nữ”. Các triều vua đời sau đều có sắc phong là: “Thanh (Thánh) Cung Trinh Kỳ Hộ Quốc”. Trong Đền c̣n lưu các đôi câu đối: “Nhũ mẫu linh đơn phù nhi nữ/ Danh thơm mậu địa cổ kim lai” và “Trinh thục mẫu nghi lưu bất hủ/ Nữ trung đoan chính thế vô cương”. C̣n có: “Hiển hách Lê triều thiên hạ mẫu/ Cung linh việt địa nữ trung tiên”.
Cũng theo gia phả họ Đinh th́ sau khi sinh nở bà Ngọc Dao được đưa về sống tại Đô Kỳ. Tại đây, ḍng họ Đinh đă t́m được hai người nhũ mẫu trông nom nuôi dưỡng chăm sóc mẹ con hoàng tử. Đền thờ hai bà nhũ mẫu hiện c̣n ở Đô Kỳ và Y Đún.
Ở làng Đô Kỳ ngày nay c̣n 2 cây thị cổ thụ có tuổi đời trên 500 năm. Theo phả họ Đinh ở Thanh Hóa ghi lại th́ chính Đinh Liệt là người trồng hai cây thị này ở trước cửa chùa làng, khi ông bí mật đưa Ngô Thị Ngọc Dao về sống tại Đô Kỳ.
 | | Đền thờ Hoàng Thái hậu Ngô Thị Ngọc Dao, thân mẫu vua Lê Thánh Tông tại làng Đô Kỳ, Đông Đô, Hưng Hà, Thái B́nh. | Chuyện hoàng tử Tư Thành sống lưu lạc ở Thần Khê - Diên Hà cuối cùng cũng bị lộ. Thái hậu Nguyễn Thị Ngọc Anh cho bắt giam Đinh Liệt. Sau này do có sự tấu tŕnh của các trung thần nên triều đ́nh đă cho đón hoàng tử Tư Thành về kinh và phong làm B́nh Nguyên Vương (khi đó hoàng tử mới 2-3 tuổi). Sau một thời gian bị giam cầm, vợ chồng Đinh Liệt mới được Thái hậu thả ra khỏi nhà giam.
Gia phả họ Đinh ở Đô Kỳ có viết: Khi vua Lê Thánh Tông đánh thắng quân Chiêm Thành trở về, bà Ngô Thị Ngọc Dao đi đón con. Trên đường về kinh bà có nhắc tới chuyện xưa khi đi lánh nạn ở Đô Kỳ. Nhà vua đă cho dựng đền thờ Ngoại tổ mẫu ở Đô Kỳ, B́nh Lăng, Sáo Đền – Song An và đền thờ các bà Vú đă có công nuôi dưỡng ḿnh khi c̣n ấu thơ. Hiện ở làng Đô Kỳ c̣n đền thờ bà Ngô Thị Ngọc Dao.
Trong đền có bức Đại tự Lê Triều Quốc Mẫu, cạnh đền có một ngôi chùa cổ, ở phía trước chùa là hai cây thị già hơn 500 năm tuổi. Tương truyền trước đây chính là nơi vua Lê Thánh Tông đă xây cho mẹ một hành cung ở Đô Kỳ và đặt tên “Dụ Phúc Đường”. Sau này khi bà mất dân làng và ḍng họ Đinh đă tu sửa thành ngôi đền để thờ bà gọi là đền Bà Quốc Mẫu.
Hiện ở tổng An Lăo, huyện Thư Tŕ, phủ Kiến Xương xưa – nay là xă Song An, huyện Vũ Thư c̣n đền thờ ngoại tổ của vua Lê Thánh Tông. Nơi đây phối thờ bà Đinh Thị Ngọc Kế, Ngô Thị Ngọc Dao và ḍng họ Đinh. Hiện trong Từ đường họ Đinh ở B́nh Lăng, Đông Đô c̣n lưu đôi câu đối: “Quốc Sử lưu bi, địa kế thúy đ́nh thang mộc ấp/ Thần Châu (Khê) hưng nhượng, danh tŕ Mỹ lư dịch di hương” (Tạm dịch: Quốc sử lưu bia đá, ấp thang mộc nơi đây kế tiếp với đất Thúy (Thúy Cối, quê gốc họ Đinh). Huyện Thần Khê khôi phục ngôi vua, danh vang làng Mỹ nay c̣n thơm đến cháu con.
Hiện ở làng Đô Kỳ c̣n có 4 miếu ở 4 hướng Đông, Tây, Nam, Bắc. Các miếu trên được xây dựng ở ŕa làng. Dân làng truyền rằng xưa vẫn gọi là Tứ Trấn hoặc Tứ Phủ. Đền thờ bà Ngô Thị Ngọc Dao được xây dựng ở giữa làng. Cạnh đền là ngôi chùa cổ tương truyền do ông Đinh Liệt cho xây dựng, quanh chùa c̣n đắp tường cao như thành. Cuộc sống nơi đây phồn thịnh, dân cư đông đúc, ngựa xe tấp nập không kém ǵ chốn đô hội.
V́ có cảnh đẹp và thành quách uy nghiêm nên truyền rằng khi người của Thái hậu Nguyễn Thị Ngọc Anh về đây săn t́m tung tích bà Ngô Thị Ngọc Dao và hoàng tử Tư Thành đă phải thốt lên đúng là một Kỳ Đô.
Sau này khi vua Lê Thánh Tông lên ngôi vua, vùng đất này được mang địa danh là Đô Kỳ. Căn cứ vào các thần tích, thần phả của các chi ḍng họ Đinh và đền thờ Lê Triều Quốc Mẫu, đền bà Vú c̣n tồn tại trên đất Đô Kỳ ngày nay cùng với các sắc phong của các triều đại phong kiến trước đây, chúng ta có thể tin rằng đất làng Sâm, Đô Kỳ - Tổng Y Đún xưa chính là nơi sinh của Hoàng tử Tư Thành – vua Lê Thánh Tông sau này. Đây cũng là nơi mà Tiệp dư Ngô Thị Ngọc Dao ẩn tránh sự truy đuổi của Thái hậu Nguyễn Thị Ngọc Anh và vây cánh.
Đến nay, đền thờ Lê Triều Quốc Mẫu vẫn c̣n được bảo tồn và được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa của tỉnh Thái B́nh, khẳng định sự hiện diện của bà Tiệp dư và vua Lê Thánh Tông từng sinh sống ở đây trong sự đùm bọc yêu thương của ḍng họ Đinh và nhân dân Tổng Y Đún, Thần Khê - Diên Hà xưa.
|