VietBF - View Single Post

johnnydan9 · 06-04-2012

Theo gia phả họ Đinh thì khoảng cuối thế kỉ 14 đầu thế kỉ 15 Thủy tổ họ Đinh ở Đô Kỳ là ông Đinh Thỉnh gốc từ làng Thủy Khối (Hoằng Hoá – Thanh Hóa) ra đất Đô Kỳ dạy học. Ở nhà phú ông họ Phạm. Ông Đinh Thỉnh lấy người con gái nuôi của dòng họ này và sinh ra Đinh Tôn Nhân. Sau này Đinh Tôn Nhân tìm về Lam Sơn theo Lê Lợi, ông đã lấy em gái Lê Lợi, sinh ra Đinh Liệt, Đinh Lễ, Đinh Bồ. Đinh Lễ sinh ra Đinh Thị Ngọc Kế. Đinh Lễ bị chết trận, Đinh Thị Ngọc Kế ở với chú ruột là Đinh Liệt. Sau này bà lấy Duyên ý vương Ngô Từ - Một gia thần của Lê Lợi và sinh ra Ngô Thị Ngọc Dao.

Đinh Liệt có hai người con là Đinh Đột và Đinh Thế Hiển. Đinh Thế Hiển sinh ra Đinh Thế Thực và Đinh Thế Biểu. Sau này Đinh Thế Biểu sống ở vùng trang ấp của họ Đinh – chính là ấp Đô Kỳ - Đông Đô – Hưng Hà. Theo gia phả họ Đinh khi bà Ngô Thị Ngọc Dao được Đinh Liệt, Nguyễn Xí bí mật đưa đi lánh nạn đã về ở Đô Kỳ với mẹ đẻ là Ngô Thị Ngọc Kế (lúc này bà Kế đang ở với cháu là Đinh Thế Biểu). Hiện ở Đô Kỳ còn sắc phong thần ghi rõ công lao của Đinh Thế Biểu, ông được phối thờ tại từ đường họ Đinh ở Đô Kỳ. Rõ ràng vào giai đoạn này vùng đất Đô Kỳ - Thần Khê – Diên Hà nằm dưới sự kiểm soát của thế lực họ Đinh. Đây lại là nơi rất xa kinh đô, ở vùng hoang vắng, hoàn toàn kín đáo.

Việc các công thần nhà Lê chọn đất Đô Kỳ là nơi lánh nạn của Ngô Thị Ngọc Dao trong khi sắp sinh nở là điều hoàn toàn hợp lý. Tục truyền con sông cầu Chay là biên giới tự nhiên giữa Diên Hà và Thần Khê ở thế kỷ 15. Những người hộ giá bà Tiệp dư Ngô Thị Ngọc Dao do Đinh Liệt và Nguyễn Xí cắt cử khi về đến cầu Chay (thôn Gia Lạc – nay thuộc xã Văn Cẩm và bên kia cầu là Mậu Lâm, làng Sành - Đông Đô) thì bà Tiệp Dư lên cơn đau dữ dội, trở dạ mãi mà chưa sinh đẻ được.

Phả họ Đinh ghi lại (và dân gian vẫn truyền tục rằng): Lúc đó bà Tiệp dư Ngô Thị Ngọc Dao đã sai thắp hương để cầu trời khấn phật mong mẹ tròn con vuông. Lời khấn có câu: “Nếu là con mẹ con cha/ Thì sinh ở đất Diên Hà Thần Khê/ Nhược bằng bác mẹ chẳng sinh/ Thì quăng ra đất Vạn Ninh cho rồi”. (Vạn Ninh có người nói là Vạn Chài hoặc là cửa biển; có người lại cho rằng đó là chốn yên nghỉ vĩnh hằng – bãi tha ma).

Lời khấn vừa dứt thì bà Ngọc Dao sinh ra một người con trai (sau này ĐVSKTT đã viết: “Vua sinh ra tư trời rạng rỡ, thần sắc anh dị, tuấn tú, sáng suốt, chững chạc, thực là bậc thông minh” (SĐD-Tr.239). Bà đặt tên con là Tư Thành.

Tại thôn Mậu Lâm (nay thuộc xã Đông Đô) hiện còn đền thờ bà Vú Sữa. Theo thần tích, thần phả và truyền thuyết dân gian thì bà vú có tên là Hoàng Thị Hiến, người ở làng Mậu Lâm (Sâm) đã giúp Tiệp dư Ngô Thị Ngọc Dao khi sinh nở hoàng tử, được mẹ tròn con vuông. Bà Hiến vốn nổi tiếng trong vùng về tài đỡ đẻ và tài chữa bệnh bằng lá cây, dược thảo. Tương truyền bà cũng chính là người đã cho hoàng tử bú sữa ngay sau khi người vừa mới sinh ra.

Cây thị cổ ở làng Đô Kỳ (do Tướng công Đinh Liệt - thời Lê trồng)

Sau khi khi bà Vú Sữa chết, vua Lê Thánh Tông đã chuẩn cho dân làng lập đền thờ, đèn hương phụng sự, triều đình đã cấp cho dân làng Mậu Lâm 17 mẫu ruộng để thu lộc hàng năm cúng tế bà.

Tại đền bà Vú Sữa đến nay vẫn còn cây quéo (xoài) và cây đa cổ thụ có tuổi đời trên 500 năm - nằm sát tường đền. Tương truyền hai cây này được trồng ngay sau khi nhà vua cho xây dựng đền thờ bà Vú. Trong đền có bức đại tự ghi: “Trung Nghĩa Nữ”. Các triều vua đời sau đều có sắc phong là: “Thanh (Thánh) Cung Trinh Kỳ Hộ Quốc”. Trong Đền còn lưu các đôi câu đối: “Nhũ mẫu linh đơn phù nhi nữ/ Danh thơm mậu địa cổ kim lai” và “Trinh thục mẫu nghi lưu bất hủ/ Nữ trung đoan chính thế vô cương”. Còn có: “Hiển hách Lê triều thiên hạ mẫu/ Cung linh việt địa nữ trung tiên”.

Cũng theo gia phả họ Đinh thì sau khi sinh nở bà Ngọc Dao được đưa về sống tại Đô Kỳ. Tại đây, dòng họ Đinh đã tìm được hai người nhũ mẫu trông nom nuôi dưỡng chăm sóc mẹ con hoàng tử. Đền thờ hai bà nhũ mẫu hiện còn ở Đô Kỳ và Y Đún.

Ở làng Đô Kỳ ngày nay còn 2 cây thị cổ thụ có tuổi đời trên 500 năm. Theo phả họ Đinh ở Thanh Hóa ghi lại thì chính Đinh Liệt là người trồng hai cây thị này ở trước cửa chùa làng, khi ông bí mật đưa Ngô Thị Ngọc Dao về sống tại Đô Kỳ.

Đền thờ Hoàng Thái hậu Ngô Thị Ngọc Dao, thân mẫu vua Lê Thánh Tông tại làng Đô Kỳ, Đông Đô, Hưng Hà, Thái Bình.

Chuyện hoàng tử Tư Thành sống lưu lạc ở Thần Khê - Diên Hà cuối cùng cũng bị lộ. Thái hậu Nguyễn Thị Ngọc Anh cho bắt giam Đinh Liệt. Sau này do có sự tấu trình của các trung thần nên triều đình đã cho đón hoàng tử Tư Thành về kinh và phong làm Bình Nguyên Vương (khi đó hoàng tử mới 2-3 tuổi). Sau một thời gian bị giam cầm, vợ chồng Đinh Liệt mới được Thái hậu thả ra khỏi nhà giam.

Gia phả họ Đinh ở Đô Kỳ có viết: Khi vua Lê Thánh Tông đánh thắng quân Chiêm Thành trở về, bà Ngô Thị Ngọc Dao đi đón con. Trên đường về kinh bà có nhắc tới chuyện xưa khi đi lánh nạn ở Đô Kỳ. Nhà vua đã cho dựng đền thờ Ngoại tổ mẫu ở Đô Kỳ, Bình Lăng, Sáo Đền – Song An và đền thờ các bà Vú đã có công nuôi dưỡng mình khi còn ấu thơ. Hiện ở làng Đô Kỳ còn đền thờ bà Ngô Thị Ngọc Dao.

Trong đền có bức Đại tự Lê Triều Quốc Mẫu, cạnh đền có một ngôi chùa cổ, ở phía trước chùa là hai cây thị già hơn 500 năm tuổi. Tương truyền trước đây chính là nơi vua Lê Thánh Tông đã xây cho mẹ một hành cung ở Đô Kỳ và đặt tên “Dụ Phúc Đường”. Sau này khi bà mất dân làng và dòng họ Đinh đã tu sửa thành ngôi đền để thờ bà gọi là đền Bà Quốc Mẫu.

Hiện ở tổng An Lão, huyện Thư Trì, phủ Kiến Xương xưa – nay là xã Song An, huyện Vũ Thư còn đền thờ ngoại tổ của vua Lê Thánh Tông. Nơi đây phối thờ bà Đinh Thị Ngọc Kế, Ngô Thị Ngọc Dao và dòng họ Đinh. Hiện trong Từ đường họ Đinh ở Bình Lăng, Đông Đô còn lưu đôi câu đối: “Quốc Sử lưu bi, địa kế thúy đình thang mộc ấp/ Thần Châu (Khê) hưng nhượng, danh trì Mỹ lý dịch di hương” (Tạm dịch: Quốc sử lưu bia đá, ấp thang mộc nơi đây kế tiếp với đất Thúy (Thúy Cối, quê gốc họ Đinh). Huyện Thần Khê khôi phục ngôi vua, danh vang làng Mỹ nay còn thơm đến cháu con.

Hiện ở làng Đô Kỳ còn có 4 miếu ở 4 hướng Đông, Tây, Nam, Bắc. Các miếu trên được xây dựng ở rìa làng. Dân làng truyền rằng xưa vẫn gọi là Tứ Trấn hoặc Tứ Phủ. Đền thờ bà Ngô Thị Ngọc Dao được xây dựng ở giữa làng. Cạnh đền là ngôi chùa cổ tương truyền do ông Đinh Liệt cho xây dựng, quanh chùa còn đắp tường cao như thành. Cuộc sống nơi đây phồn thịnh, dân cư đông đúc, ngựa xe tấp nập không kém gì chốn đô hội.

Vì có cảnh đẹp và thành quách uy nghiêm nên truyền rằng khi người của Thái hậu Nguyễn Thị Ngọc Anh về đây săn tìm tung tích bà Ngô Thị Ngọc Dao và hoàng tử Tư Thành đã phải thốt lên đúng là một Kỳ Đô.

Sau này khi vua Lê Thánh Tông lên ngôi vua, vùng đất này được mang địa danh là Đô Kỳ. Căn cứ vào các thần tích, thần phả của các chi dòng họ Đinh và đền thờ Lê Triều Quốc Mẫu, đền bà Vú còn tồn tại trên đất Đô Kỳ ngày nay cùng với các sắc phong của các triều đại phong kiến trước đây, chúng ta có thể tin rằng đất làng Sâm, Đô Kỳ - Tổng Y Đún xưa chính là nơi sinh của Hoàng tử Tư Thành – vua Lê Thánh Tông sau này. Đây cũng là nơi mà Tiệp dư Ngô Thị Ngọc Dao ẩn tránh sự truy đuổi của Thái hậu Nguyễn Thị Ngọc Anh và vây cánh.

Đến nay, đền thờ Lê Triều Quốc Mẫu vẫn còn được bảo tồn và được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa của tỉnh Thái Bình, khẳng định sự hiện diện của bà Tiệp dư và vua Lê Thánh Tông từng sinh sống ở đây trong sự đùm bọc yêu thương của dòng họ Đinh và nhân dân Tổng Y Đún, Thần Khê - Diên Hà xưa.