Nợ công hiện đang là vấn nạn ở châu Âu, nhiều bang của Mỹ, Nhật Bản… và thời gian qua nhiều nước suýt vỡ nợ nếu không được EU cùng các tổ chức tài chính quốc tế tung tiền giải cứu. Trong lịch sử đã có những nước nợ nước ngoài, không trả được, bị các nước chủ nợ đòi bằng “chiến tranh”, bằng những ngón nghề đầy thủ đoạn của các nước lớn.
Chiến tranh Mexico (1861)
Ngày 17/7/1861, Tổng thống Mexico Benito Juarez quyết định ngưng trả lãi suất đối với các khoản vay nước ngoài. Động thái này ngay lập tức “chọc giận” các nước chủ nợ chính như Tây Ban Nha, Pháp và Anh. Vua Pháp Napoleon III kêu gọi các nước chủ nợ khác phải can thiệp để lấy lại quyền lợi. Ông thiết lập một liên minh với Tây Ban Nha và Anh.
Ba nước ký Hiệp ước London vào ngày 31/10/1861, theo đó các bên tham gia sẽ tiến hành “mọi biện pháp cần thiết” để buộc Mexico phải trả nợ. Ngày 8/12 năm đó, các tàu chiến và binh lính Tây Ban Nha từ Cuba (lúc đó dưới sự kiểm soát của Tây Ban Nha) xâm nhập Veracruz, cảng chính của Mexico.
Liên minh Anh, Pháp, Tây Ban Nha cùng đóng quân ở cảng Veracruz trong thời gian vài tháng để gây sức ép buộc Mexico phải trả nợ. Tuy nhiên, khi Anh và Tây Ban Nha phát hiện Pháp không chỉ muốn đòi nợ, mà định xâm lăng Mexico, họ đã rút lui. Cuộc xâm lăng của người Pháp đã dẫn đến việc ra đời Đế chế Mexico thứ 2.
Cuộc chiến Anh-Ai Cập (1882)
Tháng 7/1882, tàu chiến của Anh nã đại bác vào thành phố Alexandria của Ai Cập, mở màn một cuộc chiến mà nhiều nhà sử học cho rằng là cuộc chiến đòi nợ. Theo nhà nghiên cứu A.G. Hopkins, Anh phát động cuộc chiến này với Ai Cập vì khi đó Chính phủ của Thủ tướng William Ewart Gladstone muốn bảo vệ quyền lợi của các trái chủ người Anh đã đầu tư vào Ai Cập và lôi kéo sự ủng hộ của cử tri trong nước.
Hopkins nói, đầu tư của Anh vào Ai Cập tăng rất mạnh do chính quyền Ai Cập đang cần tiền xây dựng kênh đào Suez. Hai nhà nghiên cứu John Galbraith và Afaf Lutfi al-Sayyid-Marsot cũng có nhận định tương tự về nguyên nhân của cuộc chiến, nhưng chú trọng hơn đến vai trò của các cá nhân trong việc vận động để đưa phương án gây chiến tranh lên bàn nghị sự của Chính phủ Anh.
Cuộc chiến Anh-Ai Cập.
Theo sau cuộc chiến này, Anh đã cai trị Ai Cập suốt 40 năm, cho đến khi đạt được Hiệp ước Anh-Ai Cập năm 1922. Hopkins cho rằng, Anh tiếp tục chiếm giữ Ai Cập sau năm 1882 là để bảo vệ các khoản đầu tư của người Anh tại đó. “Anh có những quyền lợi quan trọng phải bảo vệ ở Ai Cập và chỉ rút lui khi các điều kiện bảo đảm cho các quyền lợi đó được đáp ứng” - Hopkins nói. Trong thời gian Anh chiếm giữ Ai Cập, đầu tư tại đó tăng mạnh, giá trái phiếu cũng tăng.
Tấn công Venezuela (1902)
Theo sau việc Tổng thống Venezuela Cipriano Castro từ chối trả nợ nước ngoài và các tổn thất của người châu Âu trong cuộc nội chiến của nước này, Liên minh Anh, Đức, Italia dùng tàu chiến phong tỏa các cảng biển của Venezuela trong thời gian từ tháng 12/1902 đến tháng 2/1903.
Lực lượng hải quân yếu ớt của Venezuela lúc đó nhanh chóng bị vô hiệu hóa, nhiều tàu chiến Venezuela bị liên quân bắt giữ. Tuy nhiên, Tổng thống Castro vẫn không chấp nhận các điều kiện trả nợ và bồi thường do các nước châu Âu đưa ra. Thay vào đó, ông đòi phải có một trọng tài quốc tế để phân xử.
Lực lượng liên quân phản ứng mạnh trước thái độ của Castro bằng việc bắn chìm 2 tàu Venezuela và dội bom vào bờ biển. Trước những diễn biến này, Hoa Kỳ bắt đầu can thiệp, gây sức ép để liên minh Anh, Đức, Italia phải ngồi vào bàn đàm phán.
Đến ngày 13/2/1903, các bên đạt được thỏa thuận, theo đó Anh, Đức, Italia dỡ bỏ phong tỏa các vùng biển của Venezuela. Đổi lại, Venezuela phải dỡ bỏ 30% thuế hải quan đối với các hàng hóa của liên quân
Nguồn: BW, AP/ CAND