“Mỗi khi nhắc tới những đối tượng tiêm chích ma túy (TCMT), mọi người lại h́nh dung ngay tới h́nh ảnh của nam giới mà quên mất rằng bên cạnh đó c̣n một bộ phận quan trọng là nữ giới.
Mặc dù chỉ chiếm tỉ lệ 10% trong tổng số người tiêm chích nhưng những nữ TCMT đang rất cần được quan tâm, được tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe”.
Đó là thông điệp được đưa ra tại cuốn sách ảnh “Phụ nữ TCMT-không chỉ là con số” do nhà nhiếp ảnh Phạm Hoài Thanh thực hiện, được công bố vừa qua. Đây là nghiên cứu đầu tiên tại Việt Nam về phụ nữ TCMT, một nhóm quan trọng trong dự pḥng HIV; và là kết quả mới nhất của một nghiên cứu hợp tác Việt Nam-Australia được thực hiện từ năm 2009-2011.
Phụ nữ TCMT luôn có hoạt động t́nh dục
Qua điều tra với 400 phụ nữ TCMT tại Hà Nội và TP.HCM cho thấy, một số phụ nữ bắt đầu sử dụng ma túy để quên đi nỗi đau bị bỏ rơi hay lạm dụng, thường từ độ tuổi rất sớm. Một số khác sử dụng v́ sự ṭ ṃ, sau đó bị ma túy cuốn theo. Khi đă bị cuốn theo th́ những lần hút, hít không “đủ đô” khiến họ dần chuyển sang chích-trừ những người “có điều kiện” mới tránh được con đường tiêm chích. Phụ nữ khi đă TCMT th́ số lần chích hàng ngày tăng lên nhanh hơn cả nam giới. Số lần tiêm chích 2-3 lần/ngày trong tháng trước của phụ nữ tại Hà Nội là 61%; đến tháng sau th́ có 19% tăng lên hơn 4 lần/ngày. Tại TP.HCM tỉ lệ này là 59% và tháng sau đó có 22% tiêm chích 4 lần/ngày.
Tiêm chích nhiều hơn nam giới nhưng phụ nữ TCMT luôn có hoạt động t́nh dục. Có đến 75% phụ nữ ở Hà Nội và 92% phụ nữ ở TP.HCM cho biết hiện đang có chồng hoặc bạn trai. Những phụ nữ có con hoặc không có chồng/bạn trai chu cấp; phải chu cấp cho bạn t́nh thân thiết… những phụ nữ không dám trộm cắp để lấy tiền TCMT thường chọn cách bán dâm. Có đến 63% phụ nữ ở Hà Nội và 30% ở TP.HCM coi mại dâm là nguồn thu nhập chính.
“Cháu đi làm mại dâm từ năm 15 tuổi. 14 tuổi rưỡi sau khi cháu nghiện gần 1 năm, cháu chửa th́ chồng cháu bắt bị bắt đi trại. Cháu chửa được tháng đầu tiên, tháng thứ 2 đi làm (mại dâm) luôn. Đến hôm đẻ là khách đưa cháu đi đẻ. Cháu đẻ 6 rưỡi sáng th́ 7g tối lại đi làm. Máu vẫn dây, nhiều chị em như cháu cũng toàn thế… V́ bây giờ không ai cho ḿnh. Người b́nh thường th́ c̣n ở nhà được, cháu ở nhà th́ vật, không đi làm không được”, đó là tâm sự của cô gái tên Giang, 19 tuổi ở Hà Nội.
“Nguy cơ kép” nhiễm HIV
Những phụ nữ TCMT rất ít sửa dụng bao cao su với bạn trai hặc chồng, bạn t́nh thân thiết v́ họ muốn gắn bó, chia sẻ. Có đến 82% phụ nữ TCMT ở Hà Nội và 68% ở TP.HCM không dùng bao cao su trong lần quan hệ gần nhất với chồng hoặc bạn trai.
Sinh hoạt các nhóm tự lực là con đường giúp phụ nữ TCMT ḥa nhập cộng đồng nhanh nhất.
Không dùng bao cao su, phụ nữ TCMT nghĩ rằng nếu lây nhiễm đằng nào cũng lây rồi nên khi tiêm chích cũng không cần phải dùng riêng kim. Chị Nhung, 34 tuổi ở Hà Nội cho rằng: “Em nghĩ đơn giản là không chích chung nhưng yêu nhau, ngủ với nhau cũng lây nên chẳng ngại chuyện ǵ cả”.
Ở những phụ nữ TCMT bán dâm th́ khi khách hàng không muốn dùng họ cũng sẵn sàng chiều ḷng. Chị Dung, 37 tuổi ở TP.HCM hồn nhiên: “Nếu khách nó thích ḿnh mà ḿnh cũng thích nó th́ không dùng bao”. Thậm chí, khi biết ḿnh có H nếu khách yêu cầu họ vẫn không dùng bao. “Đợt cháu biết ḿnh bị nhiễm HIV, cháu chán. Khách nào đi bao th́ đi; khách nào không đi bao, bo thêm, cháu ừ không cho đi bao”-Giang tâm sự.
Bên cạnh đó, phụ nữ TCMT khó t́m được bạn t́nh là người “ngoại đạo” mà chủ yếu là những người đàn ông sử dụng ma túy, có nhiều nguy cơ bị bắt, giam giữ. V́ thế, khi bạn t́nh của họ thường xuyên thay đổi. Sự giao thoa t́nh yêu-t́nh dục-ma túy vô h́nh chung đă đưa nhiều chị em vào trạng thái có “nguy cơ kép” cả lây nhiễm HIV qua đường t́nh dục lẫn ma túy. Cùng đó là nguy cơ gia tăng lây nhiễm HIV ra cộng đồng-bác sĩ Khuất Thị Hải Oanh, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ Sáng kiến Phát triển Cộng đồng (SCDI) chia sẻ.
Họ cần được hỗ trợ đầy đủ
Từ trước đến nay đa phần người sử dụng ma túy là nam giới nên việc những phụ nữ TCMT bị coi là “tồi tệ” hơn. V́ thế, có nhiều chương tŕnh tiếp cận chỉ phát bao cao su cho người bán dâm, và bơm kim tiêm sạch cho nam. Phụ nữ TCMT không được nhận bao cao su, bơm kim tiêm và các dịch vụ sức khỏe sinh sản. Tại Hà Nội, 2/3 phụ nữ cho biết chưa hề nhận dịch vụ trong ṿng 6 tháng trước đó như các chương tŕnh phát bao cao su miễn phí, bơm kim tiêm hay tư vấn.
Những kết quả này là một hồi chuông cảnh tỉnh bởi các chương tŕnh của chúng ta thường dựa quá nhiều vào những giả định và h́nh mẫu điển h́nh, chưa bao giờ được chứng thực bởi những nghiên cứu. Những bằng chứng trước đây về phụ nữ TCMT được lấy từ những nghiên cứu về phụ nữ mại dâm. Trong khi các mẫu nghiên cứu của chúng tôi được chọn dựa trên hành vi sử dụng ma túy của họ, bác sĩ Martha Morrow thuộc nhóm nghiên cứu bày tỏ.
Phụ nữ TCMT thường muốn từ bỏ ma túy và sống tích cực, nhưng không có kĩ năng và thiếu sự hỗ trợ để có thể duy tŕ các hành vi an toàn hơn. Họ cần sự thấu hiểu từ cộng đồng; sự linh hoạt từ phía các nhà làm chương tŕnh và các hỗ trợ mang tính thực tế. Ví dụ như tiếp cận rẻ hoặc miễn phí với bao cao su, bơm kim tiêm; môi trường linh hoạt hơn đối với các chương tŕnh điều trị methadone và HIV; tham gia các nhóm tự lực để lấy lại ḷng tự trọng, dần ḥa nhập lại với cộng đồng-bác sĩ Khuất Thị Hải Oanh cho biết.
Thịnh An