THƯỢNG HẢI (NYT) - Ðại sứ Mỹ sắp mãn nhiệm tại Trung Quốc, ông Jon M. Huntsman Jr., hôm Thứ Tư dùng những lời lẽ mạnh mẽ hiếm thấy để chỉ trích việc chính quyền Bắc Kinh đang gia tăng việc đàn áp thành phần tranh đấu đòi dân chủ.


Trong bài diễn văn thường niên về mối quan hệ Mỹ-Trung, và cũng là bài diễn văn sau cùng trong vai trò đại sứ Mỹ tại Trung Quốc, ông Huntsman nói thẳng là các nhà tranh đấu Trung Quốc đang bị bắt giữ hay cầm tù trái phép, kể cả ông Lưu Hiểu Ba, người đoạt giải Nobel Hòa Bình năm ngoái và đang bị bản án 11 năm tù về tội chống phá chính quyền, cũng như ông Ngải Vi Vi, một nghệ sĩ nổi tiếng vừa bị bắt đưa đi mất tích hôm Chủ Nhật.

Ông Huntsman cũng cáo buộc Trung Quốc là giam cầm trái phép ông Feng Xue, một nhà địa chất học Mỹ đang sưu tập dữ kiện cho kỹ nghệ dầu hỏa và bị cáo buộc là đánh cắp “bí mật quốc gia.”

“Hoa Kỳ sẽ không bao giờ ngưng ủng hộ nhân quyền vì chúng tôi tin tưởng vào quyền căn bản là tranh đấu cho phẩm giá con người và công lý cho dù bất cứ ở đâu,” theo ông Huntsman, người sẽ mãn nhiệm tháng này giữa khi có tin cho hay ông sẽ vận động để được đại diện đảng Cộng Hòa tranh cử tổng thống Mỹ năm 2012.

Thường thì các nhà ngoại giao Tây Phương tránh việc chỉ trích công khai chính sách và hành động của nhà nước Bắc Kinh ngay trên lãnh thổ Trung Quốc để tránh gây khó khăn cho mối quan hệ và làm mất mặt giới chức lãnh đạo. Sự tự chế đó thường thấy ở trong các diễn đàn có sự tham dự của giới chức cao cấp hay có sự hiện diện của các cơ quan truyền thông quốc tế.

Tuy nhiên, bài diễn văn của ông Huntsman, đọc một ngày sau khi Bộ Ngoại Giao Mỹ kêu gọi Bắc Kinh trả tự do ngay lập tức cho ông Ngải, ca ngợi cá nhân ông cũng như các nhà tranh đấu nổi tiếng khác, nói rằng họ “thách đố chính quyền Trung Quốc hãy phục vụ dân chúng trong mọi trường hợp và ở mọi lúc.”

Tại Berlin, ngoại trưởng Ðức, ông Guido Westerwelle, triệu đại sứ Trung Quốc đến để phản đối việc bắt giữ ông Ngải. Các giới chức Mỹ và Liên Âu cũng bày tỏ sự quan tâm về an toàn của ông.

Ông Ngải bị bắt hôm Chủ Nhật khi đang chuẩn bị lên phi cơ ở Bắc Kinh để đi Hồng Kông. Căn chung cư và nơi làm việc của ông cũng bị công an đến lục soát. Vợ ông cùng một số nhân viên của ông bị đưa về trạm công an để thẩm vấn. Tất cả, trừ một người, đã được thả ra.

Trong bài diễn văn, ông Huntsman có vẻ nói đến tình trạng đàn áp hiện nay khi cho rằng “cắt đứt các cuộc thảo luận và áp chế thông tin không giúp được gì.” Sau đó ông còn nói thêm, “chúng ta không thể có tiến bộ nếu, khi có sự bất đồng ý kiến, chỉ có một phía tham gia hoàn toàn.”

Một số học giả nổi tiếng cũng hiện diện trong cử tọa tại khách sạn Four Seasons và lên đọc diễn văn sau bài nói chuyện của ông Huntsman. Tuy nhiên họ cũng chỉ rụt rè nhắc đến sự khác biệt về nhân quyền. Một học giả Trung Quốc trong số này còn nói rằng quan niệm nhân quyền ở Trung Quốc là cải thiện đời sống nông dân.

Ông Huntsman, cựu thống đốc tiểu bang Utah, nói thông thạo tiếng Phổ Thông và là chuyên gia Á Châu, được Tổng Thống Obama bổ nhiệm làm đại sứ tại Bắc Kinh năm 2009.

(V.Giang/Nguoiviet)