Ngày 27 tháng 6 năm 2025, Mỹ và Trung Quốc đồng thời xác nhận đă kư kết một thỏa thuận thương mại tạm thời, được gọi là “khung trong khung” – tức một khung thỏa thuận tạm thời nhằm duy tŕ lệnh đ́nh chiến đạt được tại Geneva vào tháng 5 và cuộc đàm phán tại London vào tháng 6. Mặc dù hai bên đều mô tả thỏa thuận là đă “kư kết,” nhưng thực chất đây chỉ là bước lùi chiến thuật nhằm giảm căng thẳng sau khi mức thuế trừng phạt được đẩy lên đỉnh điểm. Với thời hạn 90 ngày, thỏa thuận tạm thời này không giải quyết các vấn đề gốc rễ như sở hữu trí tuệ hay tiếp cận thị trường, mà chủ yếu hoàn nguyên các leo thang gần đây và tạo dư địa đối thoại tiếp theo.
Trung Quốc cam kết đẩy nhanh quá tŕnh phê duyệt xuất khẩu đất hiếm sang Mỹ theo luật nội địa và quy định kiểm soát hàng lưỡng dụng. Đây là bước đi nhằm khôi phục ḍng chảy nguyên liệu chiến lược cho ngành quốc pḥng, xe điện, và công nghệ cao của Mỹ – vốn đang phụ thuộc gần như hoàn toàn vào Trung Quốc.
Đổi lại, phía Mỹ sẽ rút lại một số biện pháp hạn chế xuất khẩu đă ban hành trong tháng 4, bao gồm phần mềm thiết kế chip, công nghệ hàng không và động cơ phản lực. Đồng thời, Mỹ cũng ngưng kế hoạch thu hồi thị thực sinh viên Trung Quốc theo diện kỹ thuật công nghệ.
Theo thỏa thuận, Mỹ giảm thuế từ 145% xuống 55% (gồm 30% mới và 25% cũ), trong khi Trung Quốc giảm từ 125% xuống 10%, áp dụng trong 90 ngày. Đây là “thời gian chờ” để các bên đánh giá tiến độ và chuẩn bị cho một khuôn khổ toàn diện hơn.
Ngay sau khi thỏa thuận được kư, Bắc Kinh đồng ư xuất khẩu lô hàng đầu tiên gồm nam châm vĩnh cửu và đất hiếm cho các công ty Mỹ. Đây là bước đi biểu tượng nhằm khẳng định thiện chí và đổi lấy việc Washington gỡ bỏ “biện pháp đối phó” đă ban hành trong tháng 5.
Hai bên đồng thuận thành lập cơ chế giám sát song phương nhằm xử lư nhanh các vướng mắc về xuất khẩu đất hiếm và kiểm soát công nghệ. Mỗi tháng sẽ có một ṿng đối thoại để rà soát tiến độ và điều chỉnh chính sách thực thi.
Dù nhượng bộ về thương mại, Trung Quốc vẫn giữ lại quyền từ chối đơn hàng đất hiếm nếu có dấu hiệu liên quan đến quốc pḥng Mỹ. Các nhà cung ứng Mỹ buộc phải chứng minh mục đích dân sự trong từng hồ sơ xin cấp phép nhập khẩu.
Trung Quốc yêu cầu các công ty đất hiếm báo cáo danh sách kỹ sư chủ chốt và tạm giữ hộ chiếu của một số người nhằm ngăn chặn ṛ rỉ công nghệ. Đây là phản ứng trực tiếp trước lo ngại về chuyển giao bí mật kỹ thuật cho các đối tác phương Tây.
Thỏa thuận chưa đụng đến các vấn đề cốt lơi như vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, cưỡng ép chuyển giao công nghệ, hay bảo hộ doanh nghiệp nhà nước – vốn là các mấu chốt trong cuộc chiến thương mại kéo dài từ 2018 đến nay.
Thỏa thuận chỉ kéo dài 90 ngày, chưa được Quốc hội Mỹ hay Đại hội Đại biểu Nhân dân Trung Quốc thông qua. Điều này khiến nhiều nhà phân tích gọi đây là “tạm đ́nh chiến trong một cuộc chiến chưa định hướng kết thúc,” dễ bị đảo ngược nếu các cam kết không được thực thi.
Tổng thống Trump cho biết đây là mô h́nh thí điểm và Mỹ đang xúc tiến các thỏa thuận tương tự với 10 đối tác khác, trong đó Ấn Độ là mục tiêu tiếp theo. Washington đặt kỳ vọng vào “chiến lược cụm” để tái cấu trúc mạng lưới thương mại toàn cầu có lợi hơn cho Mỹ.
Thỏa thuận Mỹ - Trung ngày 24/6/2025 mang tính tạm thời và kỹ thuật, giống như một “khung trong khung” hơn là giải pháp dài hạn. Dù giúp tháo ng̣i căng thẳng trước mắt và nối lại đối thoại, nhưng bản chất chưa chạm tới các xung đột cốt lơi. Đây có thể được xem là bước lùi chiến thuật mà hai bên cần ghi điểm v́ lư do nội bộ và làm yên ḷng thị trường, các nhà đầu tư trong khi tiếp tục đàm phán về thỏa thuận toàn diện.
(Tổng hợp từ Bloomberg, the Guardians, NYT, Financial Times, NPR, CNBC)
__________________
|