Gibbs

Berliner Zeitung

Tác giả: Muamer Bećirović

Vũ Ngọc Chi chuyển ngữ

18-5-2025

Tóm tắt: Hoa Kỳ không nên đối xử và làm nhục châu Âu như đã làm, vì làm như vậy sẽ gây tổn hại nhiều nhất đến lợi ích của chính họ.



Không có gì hữu ích hơn trong việc hiểu rõ sự phân biệt giữa tiếng ồn và tín hiệu của chính quyền Trump. Tiếng ồn từ Washington càng lớn, châu Âu càng mất dấu tín hiệu. Bất kỳ ai lắng nghe cẩn thận các thành viên của chính phủ Hoa Kỳ đều nghe thấy các tín hiệu và hiểu tiếng ồn tốt hơn nhiều là ngược lại.

“Những người này muốn biến châu Âu thành một quốc gia bảo hộ vĩnh viễn. Vấn đề là: Nếu đó từng là một ý tưởng hay, thì nó đơn giản là không thể gánh chịu được với mức thâm hụt hai ngàn tỷ đô la mỗi năng”, J.D. Vance, Phó Tổng thống Mỹ trả lời một người trên mạng X, người đã chỉ trích ông vì những tuyên bố của ông về tình trạng bất lực của quốc phòng Greenland.

“Trong tất cả các cuộc tập trận chống lại Trung Quốc. Chúng ta thua mỗi lần (…) Trung Quốc xây dựng một đội quân được thiết kế riêng để đánh bại Hoa Kỳ (…) 15 tên lửa siêu thanh (của Trung Quốc) có thể hạ gục 10 tàu sân bay trong 20 phút đầu tiên của một cuộc xung đột”, Pete Hegseth nói trong một cuộc phỏng vấn trước khi được xác nhận làm Bộ trưởng Quốc phòng.

Nếu chúng ta kết hợp tất cả những tuyên bố này lại với nhau và đặt chúng vào bối cảnh, tâm trạng ở Washington có thể được tóm tắt trong một cụm từ: Sợ hãi.



Những điểm yếu gây ra rủi ro lớn

Chính quyền Trump có lẽ là chính quyền đầu tiên trong nhiều thập niên nhận ra điểm yếu của Hoa Kỳ. Nhìn bề ngoài, họ tự coi mình là đế quốc, nhưng bên trong họ nhận thức được những điểm yếu của mình rõ ràng, có thể gây ra rủi ro lớn. Những con số này cũng đúng với Trump.

Châu Á sẽ chiếm 60% giá trị kinh tế toàn cầu trong tương lai và Trung Quốc hiện có năng lực công nghiệp lớn nhất thế giới. Trung Quốc hiện cũng có năng lực đóng tàu lớn nhất thế giới, gấp 200 lần Hoa Kỳ, ngay cả khi năng lực này không được sử dụng riêng cho mục đích quân sự, mặc dù có thể làm được chuyện đó. Trung Quốc là quốc gia đầu tiên trong lịch sử đạt được thành tích kinh tế ngang bằng Hoa Kỳ. Năm 1914, Đế chế Đức đạt được 1/3 GDP của Hoa Kỳ; vào cuối Thế chiến II, riêng Hoa Kỳ có GDP cao hơn ba cường quốc phe Trục cộng lại. Tuy nhiên, ngày nay chỉ riêng Trung Quốc có khoảng 3/4 GDP của Hoa Kỳ; theo một số tính toán, thậm chí hai nước còn ngang bằng nhau.

Nhìn chung, Trung Quốc ngày nay có phương tiện vật chất để phấn đấu giành quyền bá chủ ở Đông Á. Washington biết điều này và do đó họ ưu tiên châu Á. Nhưng Hoa Kỳ không thể hoàn toàn tách mình khỏi châu Âu. Trung Quốc là đối tác thương mại quan trọng nhất của Hoa Kỳ khi nói đến hàng hóa. Tuy nhiên, khi tính đến dịch vụ và đầu tư, châu Âu vẫn là đối tác kinh tế quan trọng nhất. Hoa Kỳ đầu tư vào châu Âu nhiều gấp bốn lần so với châu Á, trong khi châu Âu đầu tư vào Hoa Kỳ nhiều gấp bảy lần so với châu Á. Hoa Kỳ có ba mươi đồng minh ở châu Âu, nhưng chỉ có sáu đồng minh ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.

Tuy châu Á là châu lục quan trọng nhất, nhưng châu Âu thì không thể thay thế được

Trên toàn cầu, châu Á ngày nay là châu lục quan trọng nhất về mặt kinh tế; cũng như trước thế kỷ 18, thế kỷ này vẫn luôn như vậy. Tuy nhiên, châu Âu là châu lục không thể thay thế đối với Hoa Kỳ, như Aaron Wess Mitchell, cựu trợ lý ngoại trưởng Hoa Kỳ phụ trách châu Âu và Âu – Á; và Giáo sư Jakub Grygiel đã viết trong một bài báo.



Châu Âu không chỉ là đầu cầu của Hoa Kỳ với Trung Đông, mà còn là cầu nối với toàn bộ lục địa Á – Âu. Nếu không có châu Âu, Hoa Kỳ chỉ là một thế lực đảo quốc có thể can thiệp vào các sự kiện trên đất liền từ bên ngoài – nhưng chỉ khi các cường quốc lục địa ở Âu – Á cho phép Hoa Kỳ làm như vậy. Tuy nhiên, cộng với châu Âu, Hoa Kỳ cũng là một cường quốc lục địa.

Các khoản [đầu tư] mà châu Âu cung cấp cho Hoa Kỳ là khoản mà châu Âu không thể cung cấp cho tất cả các đồng minh châu Á của mình ở Đông Á.

Ngay cả khi Hoa Kỳ mất tất cả các đồng minh Đông Á của mình, với châu Âu trong tầm tay, Hoa Kỳ vẫn có đủ sức mạnh để cân bằng với Trung Quốc ở châu Á. Nếu không có châu Âu, mà chỉ có các đồng minh ở Đông Á, thì sẽ khó khăn đáng kể [cho Hoa Kỳ], thậm chí không thể [thực hiện được những điều Hoa Kỳ muốn làm], hai tác giả viết. Do đó, châu Âu là đòn bẩy tốt nhất mà Hoa Kỳ có được.

Vào thế kỷ 19, Đế quốc Anh liên tục tránh neo mình vào lục địa, tin rằng họ có thể cân bằng các cường quốc bành trướng trên đất liền như Pháp, Đức hoặc Nga mà không cần căn cứ trên đất liền. Sai lầm trong suy nghĩ này đã khiến Anh mất địa vị đế quốc của mình, ngoài những thứ khác. Hoa Kỳ không bao giờ mắc phải sai lầm này sau năm 1945.

Nhưng nếu chiến lược của Hoa Kỳ là ngăn chặn sự bá quyền của Trung Quốc ở châu Á, thì quốc gia này phải phục vụ cả hai châu lục cùng một lúc. Điều này đòi hỏi một chính sách đối ngoại cực kỳ tinh tế, thậm chí có thể không thực hiện được do nguồn lực hạn chế của Hoa Kỳ.

Một sự đổ vỡ phải đến

Trong hơn ba thập niên, các chính quyền Hoa Kỳ đã chỉ ra rằng, châu Âu phải tái vũ trang và ít phụ thuộc hơn vào khí đốt của Nga. Tuy nhiên, ngoài những lời bảo đảm rằng họ sẽ làm như vậy, châu Âu chưa bao giờ phản ứng. Chỉ khi Ukraine bị đe dọa nghiêm trọng, họ mới quyết định nâng cấp và cắt nguồn cung cấp khí đốt từ Moscow.

Châu Âu, một hỗn hợp các cường quốc vừa và nhỏ, đã cản trở Hoa Kỳ trong nhiều thập niên, giống như Liên bang sông Rhine đã nắm giữ bá chủ của mình là Napoleon và các ông hoàng của Đế chế La Mã Thần thánh đã nắm giữ hoàng đế của họ. Bản chất của các cường quốc vừa và nhỏ là kích động các cường quốc lớn chống lại nhau vì lợi ích của riêng họ. Chỉ khi họ lo sợ cho an ninh và chủ quyền của chính mình, họ mới chọn bên này hay bên kia.



Tuy nhiên, Trung Quốc không đe dọa châu Âu, mặc dù châu Âu có lợi ích trong việc duy trì sự cân bằng ở châu Á. Nhưng mối nguy hiểm này lại xa vời với tâm trí của giới tinh hoa châu Âu như trời cách đất. Do đó, những nỗ lực của Washington nhằm thúc đẩy châu Âu theo đuổi lập trường cứng rắn đối với Trung Quốc đã thất bại ngay từ đầu. Các chính quyền Hoa Kỳ trước Trump đã cảm nhận được điều này. Tuy nhiên, Trump đã tự gánh chịu hậu quả, ưu tiên châu Á và để châu Âu tự lo phòng thủ. Vấn đề không phải là việc ưu tiên châu Á mà là cách thức [Trump] thực hiện.

Ở Berlin, chính sách đối ngoại hiện tại của Hoa Kỳ bị hiểu là sự phản bội

Hoa Kỳ không bao giờ nên đối xử và làm nhục châu Âu theo cách này, vì họ đang gây ra nhiều thiệt hại nhất cho lợi ích của chính mình. Việc bảo vệ Ukraine chỉ làm cho Hoa Kỳ mất 5% ngân sách quốc phòng, không đáng kể so với xung đột Đài Loan. Đổi lại, Hoa Kỳ được hưởng uy tín về mặt đạo đức ở châu Âu và mọi người thậm chí còn sẵn sàng đi theo Washington trong nhiều vấn đề liên quan đến quan hệ Hoa Kỳ – Trung Quốc. Quá trình tái vũ trang của châu Âu đã diễn ra vào thời điểm cuộc tấn công vào Ukraine xảy ra. Và châu Âu đã chuẩn bị sẵn sàng để ngăn chặn Nga theo cách thông thường, dù sớm hay muộn.

Washington đã phạm sai lầm chiến lược khi tạo ra nỗi sợ hãi và hoảng loạn ở châu Âu bằng cách công khai đặt câu hỏi về các bảo đảm an ninh của mình. Một mặt, giới tinh hoa chính trị châu Âu vẫn coi sự bùng nổ của cuộc xung đột Ukraine là Hoa Kỳ đáng trách hơn là châu Âu. Mặt khác, lịch sử dạy rằng, không bao giờ bỏ rơi các đồng minh chiến lược quan trọng nhất của mình trong chiến tranh.

Ở Berlin, chính sách đối ngoại hiện tại của Hoa Kỳ được hiểu là sự phản bội vì luôn thỏa thuận là Hoa Kỳ được hưởng quyền bá chủ đối với châu Âu, miễn là Hoa Kỳ cung cấp an ninh. Giữa cuộc chiến, Washington lại hùng hổ rút lui khỏi các lời hứa về bảo vệ an ninh của mình và chuyển trách nhiệm bảo vệ tương lai của Ukraine cho châu Âu. Họ muốn duy trì quyền bá chủ, nhưng bắt người châu Âu phải trả chi phí. Điều đó sẽ không hiệu quả ở châu Âu nếu không có điều gì đó đổi lại. Lục địa này quá cứng đầu đối với điều đó.

Một phép so sánh hữu ích

Niềm tin mà Hoa Kỳ đã xây dựng ở châu Âu trong nhiều thập niên qua đã bị phá vỡ chỉ trong vài tháng. Ở Berlin và Paris, mọi yêu cầu của Washington từ nay sẽ được đáp lại bằng ba câu hỏi về mức độ phục vụ lợi ích quốc gia. Một thất bại chí mạng cho Washington nếu muốn huy động nguồn lực của châu Âu cho cuộc chiến giành sự cân bằng ở châu Á.

Có một phép so sánh hữu ích ở đây có thể được coi là thí dụ cảnh báo cho Washington. Thật vậy, chính sách đối ngoại mang tính nhân văn và phức tạp hơn nhiều so với các yếu tố quyền lực thực nghiệm mô tả. Các chính khách chắc chắn sẽ tính đến các yếu tố quyền lực, nhưng các quyết định mà họ đưa ra thường là câu hỏi về đức tin hơn là kiến ​​thức.

Khi Áo đứng về phía phương Tây để chống lại đồng minh truyền thống của mình là Nga trong Chiến tranh Crimea (1853–1856) vì sợ Nga bành trướng ở Balkan, nước này đã phải chịu sự thù địch của Nga. Nga không bao giờ tha thứ cho Áo vì điều này. Trong khi trước đây có thể đạt được sự thỏa hiệp giữa Moscow và Vienna, thì từ thời điểm đó trở đi, điều này không còn nữa. Nếu Áo ủng hộ Nga trong cuộc chiến, thậm chí chỉ là tượng trưng, ​​với vài chục ngàn quân, Nga sẽ tiếp tục mang ơn về mặt đạo đức. Tiềm năng xung đột đang có ở Balkan khi đó có thể được giải quyết một cách thận trọng hơn. Tuy nhiên, sau sự phản bội, cánh cửa này đã đóng lại mãi mãi và cánh cửa thống nhất nước Đức đồng thời mở ra. Điều này đã đóng dấu sự suy tàn của Áo như một cường quốc.



Sẽ có một giải pháp trung dung, hiệu quả về mặt chi phí

Đối với Hoa Kỳ, bước đi khôn ngoan nhất là tham gia cho đến cùng vào cuộc xung đột ở Ukraine cùng với người châu Âu, đặc biệt là Berlin – bất kể kết quả ra sao. Ngay cả khi họ thua, việc đổ lỗi cho ai chịu trách nhiệm về sự khốn khổ này sẽ nhắm vào Hoa Kỳ, nhưng họ sẽ tiếp tục tận hưởng sự tin tưởng là một đồng minh đáng tin cậy qua những cam kết với châu Âu. Điều này sẽ không khiến Hoa Kỳ phải trả giá nhiều hơn về mặt vật chất so với việc mất lòng tin hiện tại vào Hoa Kỳ. Điều này cũng sẽ không làm châu Âu xa rời Hoa Kỳ. Đổi lại, châu Âu sẽ cam kết nhiều hơn về chính sách Hoa Kỳ đối với Trung Quốc so với những gì sẽ xảy ra trong tương lai.

Vị trí khởi đầu của Hoa Kỳ không lý tưởng ngay từ đầu cuộc xung đột Ukraine, nhưng không có lựa chọn nào tốt hơn. Nếu bạn tập trung vào châu Á, bạn sẽ mất người châu Âu. Nếu một người tập trung vào châu Âu, thì sẽ mất nguồn lực và sự tập trung vào châu Á.

Giải pháp trung dung tiết kiệm chi phí sẽ là ở bên cạnh châu Âu, khuyến khích châu Âu tái vũ trang, đồng thời hiệu chỉnh châu Âu để cân bằng với Trung Quốc. Thay vào đó, Hoa Kỳ lại xa lánh tất cả các đồng minh. Trong sự kiện Hội nghị An ninh Munich ở Đức, Phó Tổng thống Hoa Kỳ J.D. Vance đã từ bỏ cách tiếp cận này, tuyên bố rằng Hoa Kỳ và châu Âu chỉ chia sẻ một nền văn minh chung. Tuy nhiên, thiệt hại đối với mối quan hệ Hoa Kỳ – EU đã xảy ra từ lâu.

Việc ưu tiên châu Á có thể thực hiện được mà không gây ra nỗi sợ hãi và hoảng loạn cho người châu Âu. Họ có thể làm cho mình trở thành những đồng minh đáng tin cậy, đồng thời thuyết phục châu Âu ủng hộ chính sách của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc. Điều này giờ đây sẽ khó khăn hơn nhiều, nếu không muốn nói là không thể thực hiện được. Bài học từ Chiến tranh Crimea, qua ví dụ của Áo, là không bao giờ quay lưng lại với đồng minh chiến lược quan trọng nhất của mình, vì nếu quay lưng với đồng minh, thì họ sẽ quay lưng lại với quý vị. Thậm chí có thể là vĩnh viễn.

_______

Tác giả: Muamer Bećirović nghiên cứu lịch sử ngoại giao và chính trị quốc tế. Tháng 4 năm 2024, ông đã xuất bản tiểu sử về công tước Clemens von Metternich, nhà ngoại giao và chính khách người Áo thời kỳ hậu Napoléon.

__________________