Gibbs

Trong những ngày gần đây, người ta dễ dàng bắt gặp những cuộc diễu hành, duyệt binh, lễ hội rầm rộ được tổ chức ở Việt Nam. Hàng ngàn người tham gia, đồng phục chỉnh tề, cờ hoa bay phấp phới, các hình ảnh này phủ khắp các mặt báo và mạng xã hội chính thống.
Nhìn bề ngoài, đó là những sự kiện thể hiện "niềm tự hào dân tộc", "tinh thần yêu nước", "hình ảnh đất nước ổn định và phát triển".
Nhưng nếu lắng lại và nhìn sâu hơn, chúng ta sẽ thấy những câu hỏi lớn đang hiện lên sau những thước phim hào nhoáng đó.
Tại sao những nước như Bắc Hàn, Venezuela, Cuba, thậm chí Liên Xô trước đây, dù đời sống người dân vô cùng khó khăn, đói khổ, vẫn tổ chức những cuộc diễu hành cực kỳ hoành tráng?
Đó không phải ngẫu nhiên. Đó là một chiến lược tâm lý xã hội đã được áp dụng lặp đi lặp lại trong nhiều thể chế toàn trị: tạo ra một ảo giác về sức mạnh và ổn định để làm lu mờ thực tại của đói nghèo, bất công và bất ổn.
1. Tâm lý của chính quyền khi tổ chức diễu hành rầm rộ.
Trong bối cảnh kinh tế gặp khủng hoảng ngầm, xã hội tiềm ẩn nhiều bất ổn, sự bất mãn âm ỉ trong lòng dân chúng có thể bùng phát bất kỳ lúc nào. Để đối phó, thay vì đối diện trực tiếp bằng cải cách, minh bạch hóa, hoặc chia sẻ khó khăn với người dân, một số chính quyền chọn cách khuếch đại hình ảnh ổn định, mạnh mẽ, đoàn kết bằng những sự kiện quy mô lớn.
Tâm lý đằng sau đó rất rõ ràng:
Dùng hình ảnh đám đông hò reo, chỉnh tề để trấn an dân chúng rằng "mọi thứ vẫn đang vận hành tốt".
Đánh vào cảm xúc tập thể, gây cảm giác tự hào ngắn hạn, từ đó làm dịu bớt những lo âu, bức xúc.
Chuyển hướng chú ý của quần chúng khỏi những vấn đề nóng như lạm phát, thất nghiệp, nợ công, giáo dục y tế xuống cấp.
Ngầm nhắc nhở người dân về sức mạnh tổ chức của nhà nước, củng cố hình ảnh "khó lay chuyển".
2. Hiệu ứng đánh lạc hướng tâm lý đám đông
Một cuộc diễu hành với hàng vạn người không chỉ đơn giản là một buổi lễ. Nó tạo ra một hiệu ứng đám đông rất mạnh vì khi tất cả cùng khoác lên một bộ đồng phục, cùng giơ cao khẩu hiệu, cùng bước đều trong tiếng trống rền vang, cá nhân sẽ dễ dàng đánh mất cái nhìn độc lập, dễ bị cuốn theo cảm xúc tập thể.
Trong khoảnh khắc đó, cái đói, cái nghèo, nỗi bất công cá nhân bị tạm thời đẩy lùi ra khỏi tâm trí, nhường chỗ cho cảm giác mình đang là một phần của một đại cuộc lớn lao. Chính quyền cần những khoảnh khắc đó để tiếp tục duy trì sự kiểm soát trong bối cảnh khó khăn.
3. Vì sao diễu hành xuất hiện
nhiều hơn trong giai đoạn này?
Vì bất ổn xã hội đang lớn dần.
Vì kinh tế Việt Nam đang đối diện với những thách thức ngày càng gay gắt: nợ xấu ngân hàng, doanh nghiệp phá sản, thất nghiệp ngầm, lạm phát đời sống.
Vì niềm tin xã hội vào hệ thống chính trị, vào truyền thông chính thống ngày càng xói mòn.
Khi lòng tin giảm sút, nhu cầu "khoe ra sự ổn định" bằng hình thức bề ngoài càng trở nên cấp thiết.
4. Hệ quả lâu dài
Diễu hành có thể che lấp thực tại trong chốc lát, giống như phủ lớp sơn bóng lên một bức tường đang mục nát. Nhưng thực tế đời sống không thể được duy trì mãi bằng những cuộc duyệt binh.
Khi những hình ảnh hào nhoáng dần mất đi sức thuyết phục, và những nỗi lo đời thường ngày càng hiện hữu, sự vỡ mộng sẽ diễn ra mạnh mẽ hơn. Một xã hội cần sự trung thực, cải cách thực chất và tiếng nói của nhân dân, chứ không phải những sân khấu đông người được dàn dựng công phu.
5. Một lời nhắn gửi nhẹ nhàng
Tiếng trống rộn rã có thể làm người ta say mê trong phút chốc, nhưng sau tiếng trống, bụng đói vẫn cồn cào, nỗi lo vẫn hiện hữu.
Chỉ khi đối diện thẳng thắn với sự thật, tôn trọng dân trí, cải cách thực chất, mới có thể xây dựng một đất nước vững mạnh thật sự.
Những tiếng cười chân thành trên gương mặt tự do bao giờ cũng đẹp hơn một ngàn hàng quân diễu hành theo nhịp bước gò bó.

__________________