GỌNG K̀M MỀM CỦA TRUNG QUỐC VÀ BÀI TOÁN CHỦ QUYỀN
Mang cái tên mỹ miều “Vành đai và Con đường” (BRI), Trung Quốc đang dựng nên nhiều hơn một mạng lưới hạ tầng – đó là một cấu trúc ảnh hưởng tinh vi, đậm màu sắc kiểm soát, nhắm vào những quốc gia kề cận như Việt Nam. Ẩn sau những lời mời gọi tài chính và hứa hẹn kết nối khu vực là một mô h́nh quyền lực mềm – không ồn ào, nhưng thấm rất sâu.
Hiểm họa rơ ràng nhất, và cũng không mới, là cái gọi là bẫy nợ. Chiến thuật quen thuộc này từng khiến Sri Lanka mất cảng biển chiến lược vào tay Trung Quốc, hay Lào ch́m trong áp lực nợ hạ tầng. Với Việt Nam, việc tiếp cận các khoản vay “ưu đăi” từ các định chế tài chính Trung Quốc nếu không được kiểm duyệt nghiêm ngặt, có thể tái hiện ṿng lặp tài chính nguy hiểm – đặc biệt khi đi kèm là công nghệ lạc hậu, điều kiện bắt buộc sử dụng vật tư và nhân lực Trung Quốc.
Nhưng BRI không chỉ là chuyện tiền nong. Đây c̣n là cánh tay nối dài cho chiến lược kiểm soát Biển Đông – từ việc bồi đắp đảo trái phép, triển khai cơ sở quân sự trá h́nh, đến gây chia rẽ nội bộ ASEAN. Thậm chí, động thái vận động UNESCO công nhận “Con đường tơ lụa” cũng là một cách khéo léo để “lịch sử hóa” các yêu sách chủ quyền phi pháp.
Không gian mạng cũng đang trở thành chiến địa mới. “Con đường tơ lụa kỹ thuật số” – nghe có vẻ hiện đại – thực chất là nỗ lực dẫn dắt hạ tầng số bởi các tập đoàn Trung Quốc. Khi dữ liệu lớn (Big Data) được thu thập qua viễn thông, trí tuệ nhân tạo hay camera thông minh, th́ ranh giới giữa hợp tác và giám sát trở nên mỏng manh hơn bao giờ hết.
Muốn không rơi vào thế bị động, Việt Nam cần xây dựng nguyên tắc tự chủ chiến lược: chọn lọc đầu tư, siết cơ chế kiểm soát nội bộ, và quan trọng hơn, là luôn tỉnh táo trước một đối tác “vừa là hàng xóm, vừa là thách thức ngàn năm”.
Anh Lư
__________________
|