Vua Quang Trung và đại quân tiến vào giải phóng Thăng Long. Tranh sơn dầu tại Bảo tàng Quang Trung ở B́nh Định.
Khi mới về trại, tôi có thời gian lo liên lạc mượn một số sách, báo cho anh em, nên tôi biết thư viện trại có một số kịch bản.
Trong trường kịch Quang Trung của Trúc Đường có một màn có thể tách ra diễn được.
Tôi ngỏ ư với Th. già :
“ Màn Lửa Kinh Thành " trong kịch Quang Trung này viết khá. Nếu chơi màn kịch này, ḿnh có 2 điều lợi.
Thứ nhất ḿnh không mất công viết, kịch của họ, tác giả của họ ḿnh khỏi lo về phần tư tưởng.
Thứ hai kịch lịch sử nên anh em ta không có mặc cảm khi tập và khi diễn.
Như thế may ra mới có
“chút lửa” cho anh em.
Tôi đưa kịch bản Lửa Kinh Thành cho Th. đọc và bạn tôi đồng ư ; sau đó kịch được đưa lên ban Giáo dục duyệt.
Trong khi đó bộ phận nhạc do một số anh em ngành Tâm lư chiến đảm trách lo hát đồng ca, tốp ca, đơn ca và độc tấu tây ban cầm.
Anh em bên nhạc cũng đồng ư chọn tŕnh bày những bài ca ít sắt máu, ít căm thù mà vẫn bàng bạc một tấm ḷng yêu quê hương xứ sở.
Chương tŕnh tổng quát được chuẩn y, gồm 30 phút ca nhạc, một giờ kịch, anh em bắt đầu vào tập dượt.
Chúng tôi tập ở trên Hội trường, anh em h́nh sự tập trong một căn nhà khu B.
Chúng tôi được biết anh em h́nh sự được nghỉ lao động ăn tập trước chúng tôi 2 tuần theo một chương tŕnh đă được công diễn từ những năm trước, nay chỉ ôn luyện lại cho thuần thục.
Nửa buổi, khi chúng tôi đang uống nước cầm hơi th́ anh em văn nghệ h́nh sự xuống nhà bếp đem về một rổ khoai lang
“bồi dưỡng”. .
Theo như chúng tôi cảm nhận, ban Giáo dục trại đang dốc hết tâm lực để phần tŕnh diễn của anh em h́nh sự nhuần nhuyễn, vượt trội hơn phần văn nghệ của tù chính trị, nhằm
“dạy cho tụi ngụy một bài học về văn hóa” .
Anh em trong ban Văn nghệ khu A tuy không nói ra nhưng cảm thấy có trách nhiệm trong tṛ chơi văn nghệ của ḿnh. Đói th́ đói nhưng anh em tập dượt hết ḿnh.
CẢ NƯỚC LÀM BẠN VỚI KHOAI M̀ , KHOAI LANG
C̣n gần một tháng nữa mới đến Tết nhưng không khí thi đua văn nghệ giữa 2 khu A, B đă lan truyền khắp trại.
Anh em khu A đi làm ngoài, có bữa kiếm được củ khoai, miếng sắn lại dấm dúi đem cho.
Chúng tôi hiểu được sự chăm lo, kỳ vọng của anh em.
Cuộc chiến tranh quân sự tàn rồi, cuộc chiến tranh văn hóa c̣n đang tiếp diễn.
Một hôm đang nửa buổi,
trại trưởng ông cụ Việt vào hội trường dự khán anh em chúng tôi tập dượt. Thấy gần trưa rồi mà ban Văn nghệ khu A vẫn tập xuông , ông cụ hỏi :
- “ Anh em không nghỉ ăn bồi dưỡng hay sao ?”
Mấy người có trách nhiệm mới tŕnh bày với trại trưởng là chúng tôi vẫn tập “xuông”
không có “bồi dưỡng”.
Ông cụ Việt liền cho gọi thi đua (mấy anh tù được cất nhắc lên làm chân chạy việc cho ban giám thị) lên chỉ thị :
- “ Cung cấp ngay chế độ bổi dưỡng hằng ngày cho đội văn nghệ khu A”.
Ông cụ c̣n dặn thêm :
- “ Lệnh trại trưởng cấp thêm cho mỗi đội văn nghệ của A lẫn B mỗi ngày một gói trà. Anh em tập dượt ca, kịch cần thấm giọng”.
Thế là hàng ngày,
“phụ tá khói lửa” là tôi lại thêm việc đun nước pha trà cho anh em nhấm nháp.
Đi vào thực hiện kịch lịch sử đối với chúng tôi, nó có ưu điểm nhưng cùng một lúc nó kéo theo nhiều điều phức tạp.
- Thứ nhất tập dượt cầu kỳ.
Người
“ngày xưa” ăn nói cử chỉ khác người ngày nay.
Một ông quan văn với một ông quan vơ chào hỏi,
vuốt râu nó khác nhau , không giống nhau.
Cách phát âm hay nói theo giọng nhà nghề
“đài từ” của kịch lịch sử khác với kịch thời đại.
Hơn nữa trang trí sân khấu, cách phục sức cho nhân vật kịch
“ngày xưa” nó đ̣i hỏi nhiều nghiên cứu, nhiều phụ tùng hơn kịch
“bây giờ”, cái kho đạo cụ của trại không thỏa măn được.
Vào việc đạo diễn Th. già bấn xúc xích về việc dàn cảnh, về đạo cụ nên bạn già yêu cầu tôi lo giúp về phần tập luyện.
Bạn Th. già biết dạo xưa tôi có sinh hoạt trong
Sông Hồng Kịch Xă ở Hà Nội trước khi động viên vào quân đội, trong khi đó Th. già viết cho báo Giang Sơn. Chúng tôi biết nhau từ ngày ấy.
Vả chăng tôi vốn sinh trưởng ở nhà quê mà làng tôi vốn là đất chèo, có một phường chèo thường trực ở trong làng nên tự nhiên tôi quen thuộc với một số ước lệ của tuồng, chèo cổ.
Những năm đi kháng chiến ngoài bưng, tôi đi theo một đoàn Tuyên truyền xung phong nên tôi cũng tàm tạm có một số kinh nghiệm về sân khấu.
Cho nên nhận lời bạn già, tôi đang là “phụ tá khói lửa”
lại thêm một chức vụ nữa “phụ tá đạo diễn” .
https://www.youtube.com/watch?v=xQR2dRqRN-I
Không gian kịch là
tư dinh Đinh Đề Lĩnh , viên quan trấn thủ kinh thành Đông Đô (Thăng Long – Hà Nội).
Thời gian là đêm
mồng 4 tháng Giêng năm Kỷ Dậu đêm trước của toàn quân vua Quang Trung đại phá quân Thanh.
https://www.youtube.com/watch?v=y_3ACqDA0V8
Vở kịch đ̣i hỏi 5 vai quan trọng :
- Đinh Đề Lĩnh, trấn thủ Thăng Long; thất vọng trước sự yếu hèn của hôn quân Lê Chiêu Thống, căm hận trước sự tham tàn bạo ngược của quân tướng nhà Thanh nên phút cuối cùng Đinh Để Lĩnh nghe theo lời khuyến dụ của La Sơn Phu Tử, đặc sứ của vua Quang Trung Nguyễn Huệ, mở cửa thành, đốt kho lương thảo khi nghĩa quân tấn công.
Vai chính Đinh Đề Linh do
Nguyễn Huy T., đại úy Tự Do cục Tâm lư chiến đảm trách.
T. là một con người tài hoa, hát hay, nhảy giỏi, dáng người cao mà thanh, vừa văn vừa vơ, đă nhập vai Đinh Để Linh rất đẹp.
Anh chơi kịch từ thời sinh viên nên có đủ bản lĩnh trên sân khấu vừa say mê vừa tỉnh táo.
Vai La Sơn Phu Tử do
Nguyễn T. cũng đại úy bên Tổng cục Chiến tranh Chính trị (người ở Seattle vừa viết thư cho tôi) nhận lănh.
Nguyễn T. vốn là em một người bạn tôi, nên tôi biết T. từ khi chưa bị động viên vào quân đội.
T. đi Hướng đạo nên quen thuộc với sân khấu.
T. không dám tin ở tài sức của ḿnh nhưng tôi khuyến khích T. nhận vai La Sơn Phu Tử. T. vốn người Thanh Hóa, nói được giọng già, dáng người văn nhă mà cứng cỏi, lại chuyển sang gíọng Nghệ An – Hà Tĩnh rất ngọt nên có đầy đủ dáng vẻ của một mưu sĩ
“đàng trong”.
Một vai phản diện rất gay là vai tướng nhà Thanh, nói tiếng Việt ngọng líu ngọng lo mà tham dâm hiếu sắc do
Trung tá Lê Văn Hóa, Tiểu đoàn trưởng tiểu đoàn văn nghệ Quân đoàn 4 phụ trách.
Anh là người tràn đầy kinh nghiệm sân khấu lại thêm là
“vua cười” của đội, luôn mồm hát, no cũng hát, đói cũng hát :
- “Ngộ bên Tàu à… ngộ mới sang – sang Nam Việt bán buôn làm giàu…” nên vai tướng Tàu như là vai viết riêng cho anh vậy.
https://www.youtube.com/watch?v=o3TplrOQ9r4
**************