Ly kỳ 'săn' ông Ba mươi
 

Ngày xưa, ở đất Tiên Phước (Quảng Nam) chuyện cọp vào làng rình bắt trâu bò như cơm bữa. Đến giờ câu chuyện bắt cọp ngày xưa được nhắc lại như một quá vãng xa xôi.

Vùng đất Tiên Phước, Quảng Nam xưa kia có 4 tổng Đông Việt, Phước Giang, Tiên Giang và Tiên Quý với 86 xã. Huyện trung du Tiên Phước hồi nửa đầu thế kỷ 20 trở về trước nổi tiếng lắm cọp dữ.

"Bày binh bố trận" vây ráp cọp

Các cụ cao niên ở vùng đất trung du Tiên Phước, Quảng Nam kể rằng, khi phát hiện cọp về núi bắt trâu bò, dân làng phân công nhau luân phiên theo dõi cọp. Họ chia nhau mỗi người trèo lên một cây cao, cứ khoảng 100 thước bố trí một người, để theo dõi hành tung của cọp mà báo tin cho nhau. Thông tin sẽ nhanh chóng được truyền về làng, còn những người trên cây vẫn giữ nguyên vị trí tiếp tục theo dõi sự di chuyển của thú dữ.


Lý trưởng sẽ là người nhận tin, sau đó báo lên cho Chánh tổng. Chánh tổng sẽ đến khu vực có cọp để tiến hành kế hoạch vây cọp. Chánh tổng ra lệnh cho xã sở tại cùng các xã lân cận chuẩn bị lên núi vây cọp. Trong ngày đầu tiên khi mới phát hiện cọp, các làng xã trong khu vực huy động dân làng lên núi phát một hành lang rộng chạy vòng quanh quả núi nơi có cọp để giữ không cho cọp trốn đi nơi khác. Đến đêm thì đốt lửa để giữ cọp vì nó rất sợ lửa.

Các tráng đinh khỏe mạnh trong làng được Lý trưởng huy động. Mỗi người góp một tấm rào bằng cây tre hoặc cây rừng vót nhọn, đan chéo nhau, cao trên 2,5 thước, rộng khoảng 1,5 đến 2,5 thước. Nhờ đó mà hàng rào dựng lên rất nhanh. Sau đó dân làng tiếp tục chặt thêm tre loại cao dựng đan chéo vào, trên đầu vót nhọn, phía bên ngoài dựng những cây cọc lớn để chống đỡ cho hàng rào khỏi bị đổ khi cọp từ trong lao ra ngoài, phía trong giăng các dây thòng lọng làm từ các sợi tre non, được chẻ ra rất dẻo, nếu cọp tới gần sẽ bị mắc vào cổ hoặc chân.

Đội tiên phong bắt cọp

Lúc đầu, vòng vây thường bao rộng hai đến ba quả núi vì chưa xác định vị trí cọp trú ẩn. Sau đó, phạm vi vây cọp sẽ được thu hẹp dần dần. Nếu vòng vây từ ban đầu rộng thì phải qua nhiều lần thu hẹp và dừng lại trên một quả núi. Những tráng đinh dũng cảm, hăng hái và tự nguyện xung phong sẽ mở cửa rào, đi đầu vào dựng rào mới để thu hẹp vòng vây.


Đoàn đông cả nghìn người chia làm ba bộ phận. Đầu tiên là đội cầm rựa phát cây cỏ, gai góc. Tiếp theo là đội cầm giáo sào - tre vót nhọn và giáo mác để bảo vệ người cầm rựa đi trước và cả đoàn đi sau. Cuối cùng là những người dựng rào mới, xen lẫn với người cầm giáo mác, giáo sào. Cứ như vậy mà thu hẹp dần vòng vây cọp. Trong quá trình vây có nhiều dân làng các xã tham gia, do đó khi vây, mỗi xã được giao một khu vực và có trách nhiệm bảo vệ khu vực đó.

Khi cọp đã ở trong vòng vây, nó không thể đi đâu được nữa. Tuy nhiên, lúc này dân làng chưa vội tiến hành giết cọp mà phải chờ đến từ năm bảy ngày sau, có khi đến mười ngày để chuẩn bị thật kỹ lưỡng và cũng để cho cọp bị mất sức do đói khát. Vào thời điểm quyết định, dân làng các xã kéo nhau lên núi, họ mang theo lương thực, nước uống, thực phẩm.

Trong thời gian thắt chặt vòng vây, ban ngày dân làng tổ chức ăn uống vui chơi giao lưu giữa các làng với nhau, kể cả có những hoạt động văn hóa như hát lý, nói vè, hò khoan đối đáp. Khi đêm bắt đầu xuống, khoảng sáu giờ tối, dân làng đốt lửa để giữ cọp, trống mõ, phèng la đồng loạt nổi lên hòa với tiếng reo hò vang dội của tập đoàn dân làng tham gia vây, tạo thanh thế náo nhiệt và hùng tráng giữa núi rừng để uy hiếp con thú dữ. Khi tri huyện phát lệnh giết cọp thì lực lượng trai tráng tinh nhuệ nhất khép thành vòng vây bao quanh khu vực có cọp ẩn nấp. Người nọ đứng cách người kia khoảng 5 thước, dùng rựa phát cây và thu hẹp dần vòng vây trong tiếng trống, phèng la, hò reo của người sau hỗ trợ.

Khi bị phát hiện, cọp sợ co mình nằm một chỗ. Lúc ấy vòng vây mới bắt đầu ráp, dân đinh cắm khít cọc và dùng lạt tre buộc thành những vòng tròn đặt trên đầu cọc. Đến lúc đó, những tráng đinh gan dạ thiện chiến bắt đầu đạp rừng, dùng giáo dài, móc nhọn đâm vào giữa vòng vây. Cọp vùng tháo chạy gặp vòng vây ken dày sẽ nhảy lên mắc chân vào vòng và bị đâm tức khắc.

Gặp ban đêm, dân làng dùng lửa đốt quăng vào giữa vòng. Cọp sợ lửa nằm im. Các tráng đinh canh thức đến qua ngày để tìm cách giết nó. Tính kỷ luật trong hội vây cọp rất nghiêm ngặt. Nếu người chỉ huy cao nhất chưa có lệnh thì không ai được giết mà phải xua nó đi. Khi cọp bị hạ, bộ da và xương cọp sẽ được biếu Tri huyện, còn phần thưởng của hội vây do phủ huyện sẽ trao cho xã sở tại dù dân làng xã đó có giết được cọp hay không.

Theo Bee.net