90% người dùng máy tính không biết vì sao bàn phím không xếp theo bảng chữ cái ABCD?
 

Bàn phím đánh máy đầu tiên như thế nào?

Bàn phím là thiết bị nhập liệu gồm các phím ký tự, cho phép người dùng gõ văn bản, nhập dữ liệu trên máy tính và điện thoại. Bàn phím QWERTY là chuẩn bàn phím phổ biến nhất hiện nay, được đặt tên theo 6 chữ cái đầu tiên ở hàng trên cùng: Q-W-E-R-T-Y. Loại bàn phím này xuất hiện từ thời máy đánh chữ và đến nay vẫn được ứng dụng rộng rãi trên máy tính, điện thoại và nhiều thiết bị khác.

Vào những năm 1860, một chính trị gia, thợ in, nhà báo và nhà phát minh nghiệp dư ở Milwaukee tên là Christopher Latham Sholes đã dành thời gian rảnh rỗi để phát triển nhiều loại máy móc nhằm nâng cao hiệu quả công việc. Một trong những phát minh quan trọng nhất của ông là chiếc máy đánh chữ đời đầu, được cấp bằng sáng chế vào năm 1868 cùng một số đồng nghiệp.

Bàn phím ban đầu của máy đánh chữ giống như một chiếc đàn piano và được sắp xếp theo thứ tự bảng chữ cái gồm khoảng hai chục phím. Nhóm nghiên cứu tin rằng đây sẽ là cách sắp xếp hiệu quả nhất, giúp người dùng dễ dàng tìm vị trí các chữ cái. Các phím được lắp trên thanh kim loại liên kết với đầu in, khi nhấn phím nào thì chữ đó sẽ được in lên giấy.

Tuy nhiên, một vấn đề nghiêm trọng đã xuất hiện. Các thanh nối phím và tấm chữ được treo bên dưới giấy, khi người dùng gõ nhanh một loạt các chữ cái có thanh chữ gần nhau, bộ máy tinh vi này sẽ bị kẹt. Người gõ buộc phải dùng tay gỡ các thanh ra, gây gián đoạn công việc và thường để lại vết bẩn trên mặt giấy.
Giải pháp tái sắp xếp phím

James Densmore, nhà kinh doanh làm việc chung với Sholes, đã đề xuất giải pháp: thiết kế lại bàn phím để tách các chuỗi chữ cái phổ biến nhất như "th" hoặc "he" ra xa nhau. Về lý thuyết, hệ thống QWERTY sẽ tối đa hóa việc tách biệt nhiều cặp chữ cái thường dùng.

Nguyên mẫu năm 1873 được Sholes sử dụng để trình diễn công nghệ cho hãng Remington. Sholes đã sắp xếp bàn phím theo một cách ngẫu nhiên, không theo quy tắc cố định, nhằm mục đích khiến người gõ phải chậm lại. Logic ở đây là khi gõ chậm lại, tỷ lệ gặp lỗi cơ học sẽ thấp hơn.

Đầu những năm 1870, Sholes và đồng nghiệp ký kết thỏa thuận sản xuất với nhà sản xuất Remington - một công ty được trang bị tốt, quen thuộc với việc sản xuất máy móc chính xác. Công ty bắt đầu bán máy đánh chữ với giá 125 đô la (tương đương hơn 3.000 đô la ngày nay) vào năm 1874. Máy có hơn 40 phím và cách sắp xếp chữ cái hoàn toàn trái ngược với trực giác.

Đến năm 1891, Remington tuyên bố đã có hơn 100.000 máy đánh chữ sử dụng bàn phím QWERTY. Số phận của bàn phím đã được định đoạt vào năm 1893, khi một số nhà sản xuất máy đánh chữ lớn nhất, bao gồm Remington, sáp nhập để thành lập Công ty Máy đánh chữ Union và áp dụng QWERTY làm tiêu chuẩn.

Ngoài việc sản xuất máy đánh chữ, Remington còn cung cấp các khóa đào tạo với một khoản phí. Những người đánh máy học trên hệ thống độc quyền này sẽ trung thành với thương hiệu, vì vậy các công ty muốn thuê người đánh máy được đào tạo bài bản phải trang bị máy Remington cho văn phòng. Chiến lược này vẫn hiệu quả cho đến ngày nay, tương tự như cách Apple xây dựng lượng người hâm mộ trung thành thông qua hệ sinh thái sản phẩm.
Giả thuyết mã Morse

Mặc dù lý thuyết về việc thiết kế QWERTY để giảm lỗi cơ học được phổ biến rộng rãi, một nghiên cứu năm 2011 của các nhà nghiên cứu Koichi Yasuoka và Motoko Yasuoka tại Đại học Kyoto đã đưa ra góc nhìn khác. Họ kết luận rằng hệ thống QWERTY ra đời chủ yếu để đáp ứng nhu cầu của nhóm người dùng ban đầu: các nhân viên điện báo cần sao chép nhanh các thông điệp mã Morse.

Mã Morse Mỹ biểu thị Z là "...", thường bị nhầm lẫn với SE - được sử dụng phổ biến hơn. Do đó, chữ S cần được đặt gần cả Z và E trên bàn phím để nhân viên điện báo có thể gõ nhanh. Các nhà nghiên cứu cho rằng bàn phím đã phát triển qua nhiều năm như kết quả trực tiếp từ phản hồi của các nhân viên điện báo.

Họ cũng phản bác giả thuyết cho rằng Sholes muốn làm chậm tốc độ đánh máy: "Tốc độ của máy thu Morse phải bằng tốc độ của máy phát Morse. Nếu Sholes thực sự sắp xếp bàn phím để làm chậm người vận hành, họ sẽ không thể bắt kịp máy phát Morse".

Mặc dù đã bán thiết kế cho Remington ngay từ đầu, bản thân Sholes cũng không hoàn toàn tin rằng QWERTY là hệ thống tốt nhất. Ông tiếp tục phát minh ra những cải tiến và giải pháp thay thế trong suốt quãng đời còn lại, bao gồm một số bố cục bàn phím hiệu quả hơn. Ông đã nộp đơn xin cấp bằng sáng chế cho bàn phím XPMCH vào năm 1889, một năm trước khi qua đời.

Dù có nhiều tranh cãi về nguồn gốc và hiệu quả, bàn phím QWERTY vẫn là chuẩn được sử dụng rộng rãi nhất trên toàn cầu cho đến ngày nay.

Tổng hợp