QUẢ BOM HẸN GIỜ RƠI VÀO CHÍNH PHỦ?
 

(PHẦN 1)
Ngày 6/5/2025 Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển đường sắt cao tốc VinSpeed do ông Phạm Nhật Vượng là Chủ tịch với phần góp vốn 51% đã có công văn đề xuất lên thủ tướng chính phủ Phạm Minh Chính, và phó thủ tướng Trần Hồng Hà về việc xin đầu tư trực tiếp dự án Đường sắt cao tốc Bắc- Nam.
Một trong những căn cứ rất quan trọng để VinSpeed đưa ra đề xuất này là Nghị quyết 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Theo đó sự phát triển kinh tế tư nhân làm giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước, động lực quyết định sự phát triển kinh tế đất nước.
Đây là động thái cực kỳ nhanh và mạnh mẽ của ông chủ VinSpeed, chỉ sau 2 ngày sau khi có nghị quyết của Bộ Chính trị.
Điều đáng bàn ở đây ở đây chính là thủ tục pháp lý đảm bảo cho việc triển khai dự án đúng theo quy định pháp luật, đây là một thách thức với quy định trong hệ thống pháp luật hiện hành, vì VinSpeed đưa ra thời hạn khởi công vào tháng 12/2025 như thúc đít cả bộ máy nhà nước chạy theo. Từ Luật đầu tư công, Luật Đấu thầu, Luật Ngân sách… tất tật phải xem xét lại.
Một căn cứ quan trọng khác mà Vinspeed đưa ra đó là hình thức đầu tư bằng nguồn vốn tư nhân tự có và các hình thức huy động vốn khác.
Vốn tự có chính là tài sản và tiền mặt hiện có, cùng với khả năng huy động vốn bằng con số và nguồn từ đâu hiện nay chưa có bằng chứng pháp lý rõ ràng xác định là bao nhiêu? Vậy căn cứ vào đâu để quyết định cho VinSpeed đầu tư dự án này.
Trong khi vốn điều lệ của VinSpeed chỉ có 6000 tỷ VNĐ.
Và VinSpeed đã đưa ra một kế hoạch cung ứng vốn cho dự án chưa từng có trong tiền lệ, đó là doanh nghiệp tư nhân vay vốn nhà nước đầu tư dự án nhà nước, bỏ qua Luật Đấu thầu…
VinSpeed xin vay 80% vốn nhà nước để đầu tư dự án với lãi suất 0% và hoàn gốc sau 35 năm bằng cách xin xây dựng và kinh doanh các thành phố vệ tinh tại các đầu mối nhà ga của tuyến cao tốc.
Và giới kinh doanh mỉa mai “Chị Chiên tay không bắt giặc, khôn hết cả phần thiên hạ” đây chính là câu chuyện lấy mỡ nó rán nó.
Đề xuất của VinSpeed xét cho cùng họ cũng chẳng sai, chỉ có điều nó như quả bom hẹn giờ ném vào thủ tướng chính phủ, thủ tướng trả lời thế nào, đấy mới là khó- Ông chủ Vượng là vua của các ông chủ tư nhân, Nghị quyết của Bộ chính trị về việc phát triển kinh tế tư nhân thúc đẩy kinh tế quyết liệt, mạnh mẽ như thế, chẳng nhẽ Thủ tướng im lặng không trả lời?
(Còn tiếp)

(PHẦN 2).
Ngay sau khi đề xuất của VinSpeed đặt lên bàn thủ tướng, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà triệu tập gấp các Bộ, Ngành liên quan để chỉ đạo, mục đích lấy ý kiến báo cáo cấp có thẩm quyền và thuộc thẩm quyền của Quốc hội.
Rõ ràng đề xuất của VinSpeed phải có vấn đề nằm ngoài khuôn khổ các văn bản pháp lý hiện hành, và chưa từng có tiền lệ.
Đề xuất của VinSpeed gửi chính phủ đọc qua có vẻ không có gì mới “mong muốn được thực hiện dự án theo hình thức đầu tư trực tiếp bằng nguồn vốn tự có và vốn huy động hợp pháp từ doanh nghiệp, thay vì sử dụng vốn đầu tư công hay hình thức đối tác công tư” - nhiều dự án đã được triển khai theo “Hình thức đầu tư trực tiếp” có gì phải bàn cãi?
Nhưng đi vào chi tiết trong đề xuất của VinSpeed nó gần như không đúng với bản chất của hình thức đầu tư trực tiếp.
Đầu tư trực tiếp là gì?
Đầu tư trực tiếp là hình thức mà các nhà đầu tư bỏ vốn đầu tư và tự trực tiếp nắm quyền quản lý, kiểm soát và sử dụng phần vốn góp của mình trong hoạt động đầu tư kinh doanh…
Cần thêm rằng, nhà đầu tư phải trực tiếp chịu trách nhiệm cho mọi rủi ro liên quan đến dự án.
Hình thức đầu tư trực tiếp nhà đầu tư được toàn quyền chủ động sử dụng nguồn vốn để chủ động thực hiện các hoạt động kinh doanh và phần lời nhuận được chia theo tỉ lệ vốn góp nên lợi nhuận thuộc về nhà đầu tư trực tiếp so với hình thức đầu tư gián tiếp sẽ cao hơn;
Trong khi VinSpeed VinSpeed xin vay 80% vốn nhà nước để đầu tư dự án với lãi suất 0% và hoàn gốc sau 35 năm bằng cách xin xây dựng và kinh doanh các thành phố vệ tinh tại các đầu mối nhà ga của tuyến cao tốc.
Với đề xuất này thì VinSpeed là chủ đầu tư, hay Nhà nước là Chủ đầu tư? Rõ ràng Chủ đầu tư phải là phía Nhà nước.
Và VinSpeed nếu được chỉ định chỉ là người đại diện Chủ đầu tư được giao quyền tổ chức thực hiện dự án (Ban quản lý dự án, nhà tư vấn điều hành dự án) sẽ không có gì phải bàn cãi, phải bầm, trình.
Nhà nước thu xếp được vốn, có khả năng đáp ứng theo đề xuất của VinSpeed thì cần gì phải kêu gọi các nhà đầu tư, lúc ấy Nhà nước chỉ còn đấu thầu lựa chọn nhà thầu xây dựng dự án và cung ứng thiết bị, máy móc…
Trong trường hợp Nhà nước không đủ ngân sách sẽ đấu thầu nhà đầu tư, bằng các hình thức như BOT (Build - Operate – Tranfers, nghĩa là Xây dựng - Kinh Doanh - Chuyển giao), PPP (đầu tư theo phương thức đối tác công tư, là từ viết tắt của Public Private Partnership) hoặc đi vay các tổ chức tín dụng.
Tại Việt Nam hình thức BOT, PPP đều đã thất bại khi kêu gọi các nhà đầu tư cho các dự án giao thông đặc biệt là dự án đường bộ Cao tốc Bắc- Nam vì không có nhà đầu tư trong nước đủ năng lực tài chính triển khai, và các nhà đầu tư quốc tế không mặn mà tham gia vì pháp luật Việt nam rối như canh hẹ… và phải thực hiện bằng nguồn vốn ngân sách Nhà nước.
Tranh thủ sự bế tắc này, VinSpeed đề xuất một hình thức đầu tư không giống ai, cho nên Chính phủ không thể trả lời ngay vì không đủ thầm quyền… quả bóng lại được đẩy lên Quốc hội và như thường lệ dân tình chỉ còn biết hóng xem diễn biến như thế nào.
Chỉ có điều đề xuất của VinSpeed có vẻ hơi “xấc láo” coi thường cả một bộ máy nhà nước, chẳng nhẽ nhà nước có tiền mà không thể đứng ra làm Chủ đầu tư tổ chức triển khai dự án, cả bộ máy khổng lồ không đủ năng lực làm Chủ đầu tư, phải giao cho VinSpeed?