2 người Anh được Iran trả tự do có giá '530 triệu USD'
 

Truyền thông nhà nước Iran đưa tin hôm 16/3 rằng, sau khi chính phủ Anh đồng ý trả khoản nợ 530 triệu USD cho Tehran, khiến được nhân viên cứu trợ quốc tịch Anh-Iran Nazanin Zaghari-Ratcliffe và một người mang quốc tịch Anh-Iran khác Anousheh đã được Iran trả tự do.

Sự kiện kết thúc sáu năm giam cầm bà Zaghari-Ratcliffe sau khi bị buộc tội vào năm 2016 với tội âm mưu lật đổ chính phủ Iran.

Bà bị kết án thêm một năm tù vào tháng 4 năm ngoái và một năm cấm đi lại vì tội tuyên truyền chống chính phủ Iran.

Ông Ashoori, một kỹ sư dân dụng đã nghỉ hưu, bị bắt giam vào năm 2017 vì tội làm gián điệp và bị kết án 10 năm tù.

Cả hai đều bác bỏ các cáo buộc mạnh mẽ.

Việc trả tự do cho họ diễn ra sau khi Vương quốc Anh đồng ý giải quyết khoản nợ gần 400 triệu bảng với Iran từ những năm 1970, khi Iran đặt mua xe tăng và xe bọc thép của Anh.

Sau cuộc cách mạng Iran năm 1979, Vương quốc Anh đã hủy đơn đặt hàng còn Iran yêu cầu trả lại tiền cho những xe chưa được giao.

Khoản nợ như thế nào?

Vào những năm 1970, nhà vua Iran thân phương Tây đã đặt hàng 1.500 xe tăng Chieftain và 250 xe bọc thép từ Vương quốc Anh trong một thỏa thuận trị giá ước tính 650 triệu bảng Anh.

Chỉ mới 185 xe tăng được giao cho chính quyền Iran trước khi vị vua bị hạ bệ trong Cách mạng Hồi giáo năm 1979.

Sau cuộc cách mạng Hồi giáo năm 1979 ở Iran, chính phủ Anh đã hủy đơn đặt hàng.

Đơn đặt hàng khi đó đang được xử lý thông qua công ty con buôn bán vũ khí của Bộ Quốc phòng Anh, công ty IMS.

Chính phủ Iran đã cố gắng lấy lại số tiền cho phần hàng hóa chưa giao.

Năm 1990, Iran đưa công ty IMS tranh chấp ra Phòng Thương mại Quốc tế (ICC).

Năm 2001, một phiên điều trần ra kết luận có lợi cho Iran. IMS đã kháng cáo nhưng nói họ đồng ý sẽ trả 328 triệu bảng nếu kháng cáo thất bại.

Vụ kháng cáo kết thúc vào năm 2009 và quyết định được giữ nguyên có lợi cho Iran.

Tuy nhiên, Liên minh châu Âu đã áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Iran vào tháng 6 năm 2008, và khoản thanh toán của IMS đã không được chuyển cho người Iran.

Chính phủ Anh thừa nhận họ nợ Iran vì số xe tăng chưa được giao, nhưng cho biết không thể thanh toán trong khi Iran vẫn phải chịu các lệnh trừng phạt kinh tế.

Ngoài ra, có một yếu tố phức tạp là chính phủ Anh cần trả bao nhiêu trong khoản thanh toán trị giá 328,5 triệu bảng Anh của IMS.

Nazanin Zaghari-Ratcliffe, người Anh gốc Iran bị bắt giữ vào tháng 4 năm 2016, và bị giam gần sáu năm vì bị cáo buộc có âm mưu chống lại chính phủ Iran.

Zaghari-Ratcliffe cho biết bà đã được Iran cho biết rằng việc bị bắt giam có liên quan đến việc Vương quốc Anh chưa trả được nợ.

Năm 2021, cựu Ngoại trưởng Jeremy Hunt cho biết Iran đang liên kết vụ việc và khoản nợ chưa trả.

Tuy nhiên, chính phủ Anh không thừa nhận rằng việc bỏ tù bà, hoặc bỏ tù những người mang hai quốc tịch khác như kỹ sư về hưu Anoosheh Ashoori, có liên quan đến số tiền này.

"Đây là hai vấn đề hoàn toàn riêng biệt", Thủ tướng Boris Johnson nói vào năm 2021.

Bà Zaghari-Ratcliffe và ông Ashoori đã được thả sau nhiều tháng hội đàm giữa Ngoại trưởng Anh Liz Truss và người đồng cấp Iran.

Một người mang hai quốc tịch khác, Morad Tahbaz, cũng đã được mãn hạn tù ở Iran như một phần của thỏa thuận.

Bà Truss tuyên bố Vương quốc Anh đã giải quyết khoản nợ IMS "song song" với việc phóng thích tù nhân.

Bà nói với các nghị sĩ rằng các cuộc đàm phán "rất phức tạp" đã dẫn đến việc chính phủ phải tìm cách thanh toán 393,8 triệu bảng Anh và khoản thanh toán này tuân thủ các lệnh trừng phạt hiện có.

Bà Truss cho biết các điều khoản sẽ được giữ bí mật, nhưng nói thêm rằng Iran chỉ có thể sử dụng tiền cho các mục đích nhân đạo.