Tù nhân bị chế độ Gaddafi chôn sống

TRIPOLI - Nhiều nguồn của tân chính phủ ở Libya quả quyết: Còn ít nhất 37.000 tù nhân của chế độ Gaddafi cho tới nay vẫn mất tích. Nhiều người được tìm thấy quá trễ để rồi không cứu kịp sự sống của họ.

Một người trong guồng máy an ninh của chính phủ lâm thời Libya (NTC) hôm qua đã kể lại với thông tấn xã NTB: “Chúng tôi tìm thấy họ trong các thùng công-ten, ở dưới hầm của các tòa thuộc chính quyền và ở các xà lim bí mật. Mới đây, chúng tôi cũng đã tìm thấy thêm hơn 400 người dưới một tòa nhà của viện đại học Tripoli. Quả thật may mắn là họ vẫn còn sống, chỉ có 40 người đã quá kiệt sức. Nhưng bạn thử tưởng tượng xem, làm sao người ta có thể chịu đựng nổi khi bị giam giữ trong các công ten chật chội dưới khí hậu nóng nực như thế này”.

Nhân vật trên đây vốn cũng có một dĩ vãng liên hệ với ngành tình báo của chế độ Gaddafi, nhưng bây giờ không muốn xưng danh tính.

Cách nay không đầy tuần lễ, nguồn của NTC thông tin rằng có khoảng 60.000 người đã bị chế độ độc tài bắt giữ trong mấy tháng qua, nhưng mới chỉ có chừng 50.000 được các lực lượng nổi dậy giải thoát. Công việc tìm kiếm tù nhân rất vất vả và đòi hỏi kiên nhẫn, nhưng tiếp tục còn rất nhiều người vẫn mất tích. Nguồn của thông tấn xã NTB ước lượng hiện ít nhất còn khoảng 37.000 người. Al-Mahdi El Harati, chỉ huy trưởng sư đoàn Tripoli của các lực lượng cách mạng bình phẩm ngay: “Đó là một mức ước lượng quá thấp. Cá nhân tôi tin rằng còn cao hơn thế nhiều”. Đương sự giãi bầy thêm: “Chúng ta phải tính là một số người thật sự đã bị chôn sống trong các xà lim ở dưới lòng đất khiến người ta phải tìm kiếm thật nhiều. Việc tìm kiếm diễn ra liên tục, tuy nhiên chúng tôi cũng lệ thuộc vào những điều chỉ điểm của dân chúng để biết những nơi đâu mà chúng tôi phải điều tra”.
Chính phủ chuyển tiếp (NTC) hy vọng là các cảnh sát viên, quân nhân và các nhân viên tình báo bị bắt sẽ kể lại trong các cuộc thẩm vấn về những sự bí mật của họ, nhờ thế mà có thể tìm kiếm các tù nhân.

* Hầm xương cốt tù nhân của chế độ đã 31 năm nay

Các tù nhân tử vong đã chẳng bao giờ được chôn cất. Và gia đình họ cũng chẳng bao giờ được tin tức về những gì đã xẩy ra cho họ.

Đã 31 năm những xương cốt của một số đông tù nhân bị giết mà nay các lực lượng dân quân nổi dậy mới vừa tìm thấy qua việc lục soát một cách có hệ thống và lâu dài ở trong tất cả tòa nhà của chính quyền. Nhà xác này đã được khám phá ở gần một tòa nhà thuộc về một trong các lực lượng an ninh của nhà độc tài Gaddafi.

Sĩ quan chỉ huy trưởng Al-Mahdi El Harati của phe kháng chiến nhận định: “Đối với tôi, thật tình khó khăn để tin là sự kiện này là có thật. Nhưng các tài liệu mà chúng tôi đã tìm thấy cùng với những xương cốt ấy ở dưới hầm lạnh lẽo này, cho biết đây là những người đã bị giết vào năm 1980”.

Và: “Lại một lần nữa chúng tôi chứng kiến sự tàn bạo của chế độ. Tôi nghĩ đến các gia đình vốn đã cả hơn mấy chục năm nay chờ đợi một cách vô vọng tin tức từ những người thân yêu của mình”. Nói xong, ông El Harati nhẹ lắc đầu như muốn giấu nỗi cảm xúc của mình. Nay ông giữ chức chỉ huy tối cao về quân sự ở thủ đô Tripoli.

* Cựu cảnh sát viên trở lại... xin việc

Ở bên ngoài tòa nhà tình báo quốc nội của cựu chế độ Gaddafi mấy ngày nay diễn ra quang cảnh những đám đông xếp hàng dài chờ đợi. Đây là những cựu cảnh sát viên và các cựu sĩ quan tình báo đang mong muốn ghi tên xin việc nơi tân chính quyền cách mạng. Một trong các đương sự xác nhận như vậy nhưng lại không dám cho biết tên hoặc để phóng viên chụp hình.

Ký giả Jorgen Lohne của nhật báo Aftenposten hỏi: “Thế các anh không sợ bị bắt về các vụ tấn công mà các anh đã phạm lỗi hả?”

Một người khác trả lời: “Không. Có thể nói như sau: Một khi ông bạn đứng xếp hàng thế này, ắt là ông bạn đã không làm điều gì tệ hại đến độ bị cáo buộc hay bị đưa ra tòa. Những người vi phạm các cuộc tấn công và luật pháp thì đã đào tẩu hoặc vẫn bám theo họ để tiếp tục chiến đấu cho Gaddafi”. Sau đó người này tự xác nhận mình là một nhân viên hoàn toàn mới trong ngành tình báo khi cuộc cách mạng bộc phát. Đương sự quả quyết bổ túc: “Tôi đã trốn đi ngay rồi chiến đấu cùng với các lực lượng kháng chiến trong nhiều tháng nay”.

* Công vụ

Ở một ngả tư xa lộ nhộn nhịp của thủ đô, một cảnh sát viên trong bộ đồng phục trắng đã trở lại làm việc. Ông ta điều khiển giao thông cho xe cộ qua lại trật tự. Đây là một cảnh tượng ngày một quen thuộc hơn ở Tripoli trong tuần lễ qua. Công tác của các nhân viên công lực đã đến đúng lúc. Nay sự giao thông đã gia tăng khi nhiều người hơn mua được xăng nhớt với giá cả bình thường.

Dân chúng đã dám ra đường ngày một đông hơn. Cuối tuần qua là cả một quang cảnh đặc biệt của phụ nữ và con cái của họ. Nhiều khuôn mặt vui tươi xuất hiện. Một bà với vẻ lạc quan nói với NTB: “Điều khiến tôi vui là được thấy mọi sự đang dần dần trở lại với cuộc sống bình thường. Đặc biệt là tôi cảm thấy nhẹ nhõm và được an tâm khi thấy những cảnh sát viên của chế độ cũ nay xin ghi danh để khởi sự làm việc trở lại. Chúng tôi có xăng nhớt, và bây giờ cũng đã chấm dứt tình trạng bị cúp điện và rồi việc cung cấp nước cũng sắp được như xưa”.

Các nguồn trong NTC quả quyết rằng họ cảm nhận việc dân chúng tin tưởng và kính trọng chính quyền mới vốn đang nỗ lực mãnh liệt để lo sao mọi công vụ sớm được đâu vào đấy.

* Rác rưới

Một trong những thực tế đã thật sự chậm trễ là việc giải quyết rác rưới. Thế nhưng từ sáng hôm qua người ta đã có thể trông thấy các nhân viên vệ sinh trong bộ đồng phục vàng khởi sự làm việc ở các chân những bức tường, nơi đây từng núi bịch rác xông mùi hôi thối nồng nặc dưới ánh mặt trời như lửa thiêu đốt suốt trong mấy tuần lễ qua.

Vẫn là những công nhân ngoại quốc vốn đến từ miền Nam của Phi Châu, đã “bao thầu” loại công việc này ở Libya. Cũng cần thêm rằng nhiều người trong họ trước đây đã bị cưỡng bức gia nhập các lực lượng của Gaddafi và bị ép buộc trở thành các tay súng bắn sẻ. Những người này có thể đã bỏ trốn hoặc bị câu lưu, trong khi các đồng nghiệp tay không vấy máu nay lại tiếp nhận công việc quan trọng là thu dọn rác rưởi ở thủ đô Tripoli.

* Bơm hiện kim vào Libya

Đài BBC hôm qua viết, chính quyền Anh đã giải tỏa 950 triệu “pound” - hay khoảng 1,5 tỉ đô la - trong số những phương tiện của Libya vốn đã bị “đóng băng” ở vương quốc này kể từ ngày cuộc nổi dậy mở màn vào tháng Hai năm nay.

Theo Reuters, một phát ngôn viên của chính phủ Anh nói rằng trong vòng ít ngày nữa, số hiện kim này sẽ được chuyển vào các “minibanks” trên khắp lãnh thổ Libya. Những ngân khoản này cũng sẽ được sử dụng để trả lương cho các công chức. Hầu hết họ đã không nhận được lương bổng trong nhiều tháng qua.

Ngoại Trưởng Anh William Hague tuyên bố kế hoạch này thực hiện một bước tiến lớn lao trong công việc mang lại sự giúp đỡ cần thiết cho dân chúng Libya.

Ủy ban đặc trách việc trừng phạt của Liên Hiệp Quốc (LHQ) từ Thứ Ba tuần trước đã khai thông việc giải tỏa tiền bạc theo lời đề nghị của Anh quốc. Tình trạng thiếu tiền bạc đã trở thành một vấn đề trong suốt cuộc tranh chấp ở Libya, và đã khiến cảnh tượng khách hàng xếp hàng không ngừng dài thêm trước các ngân hàng để cầu mong rút được tiền. Chính phủ lâm thời đã nhiều lần xác quyết là họ đã nắm được sự kiểm soát trong các lãnh vực.

Kể từ ngày cuộc xung đột ở Libya bộc phát, khoảng 150 tỉ đô la của Gaddafi và của giới thân cận ông ta đã bị “đóng băng” ở ngoại quốc. Nhiều quốc gia nay đã yêu cầu ủy ban đặc trách việc trừng phạt của LHQ “mở cửa” các phương tiện của Gaddafi cho phe nổi dậy. Hoa Kỳ đã giải tỏa 1,5 tỉ Mỹ kim. Cuối tuần vừa qua, một phát ngôn viên của chính quyền Pháp nói với Reuters là quốc gia này đã yêu cầu giải tỏa 1,5 tỉ euro trong tổng số phương tiện của Libya.

Trong khi đó chính phủ lâm thời Libya xin được tiếp cận 5 tỉ đô la vốn bị “đóng băng” ở ngoại quốc. Tiền này sẽ được dùng vào việc tái thiết các cơ sở thiết yếu trong nền kỹ nghệ dầu hỏa vốn bình thường vẫn chiếm tới 70 phần trăm lợi tức của đất nước.

Như Viễn Đông đã đăng tin, các nhà lãnh đạo trên thế giới Thứ Năm tuần trước đã hội họp ở Paris để bàn luận về tương lai của Libya. Dưới sự điều hành của Pháp và Anh, mục đích của hội nghị thượng đỉnh này là phối hợp việc tái xây dựng kinh tế và chính trị của Libya. Nhiều đại cường quốc hy vọng được bảo đảm những quyền lợi thương mại ở nước này. NTC của Libya đã hứa là những quốc gia vốn đã yểm trợ đắc lực phe nổi dậy, sẽ được trọng thưởng.

Nga và Trung Cộng, hai nước đã không ủng hộ chiến dịch quân sự ở Libya lại cũng không công nhận NTC là chính phủ hợp pháp của Libya, nay cũng tìm cách “chen chân” vào tổng số 60 quốc gia và các tổ chức quốc tế trong hội nghị ấy.

* Thành phố quê quán của Gaddafi bị bao vây chặt chẽ hơn

Các cuộc điều đình giữa NTC với các thành phần ủng hộ Gaddafi đã chấm dứt hôm Chủ Nhật mà không đạt được kết quả nào. Bởi thế cuộc tấn công của phe nổi dậy sắp diễn ra. Mahmoud Abdul Aziz, người điều hành việc đàm phán, xác nhận là Sirte, thành phố quê quán của Gaddafi đã bị siết chặt hơn. Chiều Chủ Nhật (giờ địa phương) ông này tiết lộ với đài Al Jazzera: “Chúng tôi đã sẵn sàng từ 3 chiến tuyến, Bắc, Đông và Tây. Thời gian của họ đã qua rồi. Sự quyết liệt sẽ diễn ra trong vòng 24 tiếng nữa”.

Tình hình kể như bế tắc và rất căng thẳng, nhưng theo BBC, một trong những thành viên đàm phán của NTC, Abdullah Kenchil, vẫn hy vọng có một giải pháp trong vòng Thứ Hai.

Phóng viên của BBC loan tin là một tin đồn rằng hơn 10 thanh niên ở trong thành phố này đã bị bắt giữ rồi bị giết, khiến cho việc đàm phán trở nên khó khăn hơn nữa. Các chi tiết bao quanh những ai chịu trách nhiệm về sự kiện này, tạm thời chưa được biết.

* Dùng người làm khiên đỡ đạn

Một khi không đạt được sự thỏa thuận nào thì một số đông thường dân trong thành phố ắt bị lâm nguy. Một trong những nỗi lo sợ rộng lớn là phe nổi dậy sẽ thực hiện một cơn sốt trả thù đối với những phần tử ủng hộ Gaddafi ở cả hai thành phố còn lại Bani Walid và Sirte. Tại hai nơi này, nhân số trung thành của chế độ cũ rất đáng kể, bởi họ thuộc về bộ tộc của Gaddafi.

Ông Kenchil xác quyết rằng thông điệp chính nằm trong các cuộc đàm phán và quan trọng hơn là những gì sức mạnh quân sự có thể làm: “Chúng tôi không muốn sự gì xẩy ra cho người nào ở Bani Walid. Chúng tôi ao ước tiến vào thành phố một cách yên ổn và dân chúng được an toàn. Nếu không, e rằng người ta có thể bị dùng làm khiên đỡ đạn hoặc phải đứng trước cơn sốt trả thù”.

Ở Tripoli cũng diễn ra tin đồn là có những vụ hành quyết công khai các quân nhân thuộc lực lượng của Gaddfi, bất chấp lời kêu gọi của tân chính phủ là phải tránh việc trả thù. Những sĩ quan chỉ huy trưởng thông báo rằng tất cả những người ra đầu hàng đều được đối xử đàng hoàng và được hưởng một tiến trình pháp lý công bình.

* Thời hạn tới Thứ Bẩy này

Trong khi đó, lực lượng do Il Ranci El Jeddiq chỉ huy, đã chế ngự một địa điểm quan trọng, chỉ cách Bani Walid 60 cây số. Ông này tuyên bố với thông tấn xã NTB: “Chúng tôi vẫn duy trì thời hạn mà chính phủ chuyển tiếp đã ban hành đối với Bani Walid và Sirte. Thời hạn này là Thứ Bẩy tới đây” (ngày 10 tháng 9).

Sirte sẽ bị cô lập hóa trong trường hợp Bani Walid thất thủ. Và như thế phe nổi dậy sẽ có nhiều điều kiện thuận lợi hơn. Mohammed Zawawi, một phát ngôn viên của tân chính phủ trình bầy: “Thành phố này không có tầm quan trọng nào về kinh tế, và chúng tôi không muốn mất sinh mạng nào để đánh chiếm thành phố ấy. Chúng tôi có thế cắt đứt đường tiếp tế và chờ đợi thêm một tuần lễ nữa”.

Người ta suy đoán ngoài những người con của Gaddafi và chỉ huy trưởng ngành tình báo Abdullah al-Senussi, có thế cả nhà độc tài thất sủng Muammar Gaddafi cũng ẩn trú trong thành phố Bani Walid, nơi cách thủ đô Tripoli chừng 150 cây số.

Chỉ huy trưởng của các lực lượng nổi dậy quả quyết rằng họ đã bao vây chặt chẽ Bani Walid; không ai có thể ra, vào thành phố này. Một đại gia đã hứa phần thưởng 1,3 triệu đô la cho ai giết được Muammar Gaddafi hay bắt được đương sự.

* Con của Gaddafi đã đào tẩu khỏi Bani Walid

Hôm qua Thứ Hai, phóng viên Sur Turton của đài Al Jazeera, loan tin: “Các dân quân nổi dậy hiện chỉ còn 7 cây số cách Bani Walid. Tiếng súng nổ giao tranh giữa hai bên đã khởi sự khốc liệt”.

Thế nhưng theo đài BBC, hai người con của Gaddafi, Sail al-Islam và Mutassim Gaddafi đã tẩu thoát khỏi thành phố này mà mãi chiều Thứ Bẩy họ còn ở lại cho tới khi các cuộc đàm phán bị tan rã. Chủ tịch NTC, ông Mustafa Abdul Jalil nói với đài BBC: “Hai người nay đã ngăn chận các cuộc đàm phán; nay thì họ đã đi khỏi Bani Walid”.

Nhân vật điều hành việc thảo luận của NTC, ông Abdullah Kamshil cũng xác nhận với nhật báo Anh The Guardian là 2 người con của Gaddafi đã đi thoát, nhưng 2 người con khác và phát ngôn viên của Gaddafi, Moussa Ibrahim, thì vẫn còn ở lại trong thành phố này.

Theo ông Kamshil, những người trung thành với Gaddafi đã muốn rút lui khỏi Bani Walid hôm Chủ Nhật, nhưng họ chỉ được phép với điều kiện không mang theo vũ khí. Họ đã không đồng ý. Phần đông họ thuộc bộ tộc Warfalla và lo sợ cho sinh mạng của mình.

* Phe nổi dậy đã chiếm hầu hết Bani Walid

Ahmed Bani, phát ngôn viên của chính phủ lâm thời hôm qua Thứ Hai đã xác nhận: “Đã xẩy ra cuộc đụng độ ở Bani Walid. Phe kháng chiến đã chiếm được sự kiểm soát hầu hết thành phố này”. Trong một cuộn băng video mà nhật báo The Guardian hôm qua đã cho trình chiếu, ông Bani tuyên bố: “Tôi muốn quả quyết với các gia đình của chúng tôi và với cộng đồng quốc tế là thành phố này sắp được giải thoát”.

Câu hỏi là quân số của lực lượng Gaddafi ở Bani Walid là bao nhiêu. Con số ước lượng đã không được đưa ra, nhưng một vài người quả quyết chừng 200 tay súng; những người khác lại cho rằng số phần tử trung thành với Gaddafi là 400 cộng với 600 thành viên trong lực lượng an ninh của Sail a-Islam. – (HM)

Hoài Mỹ/Viễn Đông