Cải lương... ba điều bốn chuyện
Những ai đă từng theo dơi hoạt động sân khấu cải lương, chắc cũng đều nhận thấy rằng bộ môn nghệ thuật này bắt đầu xuống dốc từ năm Mậu Thân, và khi bước sang đầu thập niên 1970 th́ đi dần vào ngơ cụt.
Đào cải lương Ngọc Hương oanh liệt một thời ở các đại ban Thủ Đô, Kim Chưởng. Đến 1971 Ngọc Hương và chồng là soạn giả Thu An lèo lái con thuyền Hương Mùa Thu tấp vô Cù Lao Rồng và buông tay chèo! Đào kép mạnh ai nấy đi. Bức ảnh Ngọc Hương trên b́a tuần báo Phụ Nữ Ngày Mai thập niên 1960. (H́nh: Bộ sưu tập của Ngành Mai)
Bước sang 1971 th́ bi đát thấy rơ, đại ban Thái Dương 3 gồm toàn nghệ sĩ tên tuổi cỡ: Thành Được, Thanh Hải, Kim Ngọc, Văn Chung, Kim Quang, v.v... từ bao lâu nay chưa hề hát một rạp nào nhỏ. Vậy mà từ rạp Quốc Thanh không hát được đêm nào, sau vụ nổ ở đường Tự Do, đoàn Thái Dương 3 dọn xuống hát ở ngôi đ́nh dưới dốc cầu Tân Thuận, một ngôi đ́nh chứa được chừng 200 ghế.
Đoàn thu hút được đông đảo khán giả quanh vùng nầy, nhưng theo một người trong đoàn cho biết th́ 6 phần 10 là những giấy mời các ông có chức phận tại địa phương. Kế đến là lính và Nhân Dân Tự Vệ, đáng nói nhất là Nhân Dân Tự Vệ bất cứ ăn mặc loại đồ ǵ, trên tay có xách cây súng là ngang nhiên vào cửa như... vào chùa, bất cần hỏi ai cả.
Cũng thời điểm này (1971) theo Quốc lộ 15 từ xa lộ Biên Ḥa đi vào tỉnh nầy chừng 3, 4 cây số có một cái chợ nhỏ, người ta thấy tại chợ có treo cái bảng hiệu của đoàn “Hương Mùa Thu”, tức đoàn hát của ông bầu kiêm soạn giả Thu An và cô đào chánh Ngọc Hương. Chẳng rơ nghệ sĩ của đoàn trú ngụ tại đâu, bởi giờ nầy khoảng 9 giờ 30 sáng là giờ đào kép c̣n ngủ. Buổi chợ đang c̣n bán lưa thưa, nh́n sâu vào nhà lồng chợ bên kia thấy một số cây ván được xếp lại thành đống, có lẽ là đống ván làm sân khấu dẹp lại cho bạn hàng nhóm chợ.
Ai nh́n thấy chắc cũng cùng một ư nghĩ: Cải lương đă đến hồi mạc vận rồi, những bảng hiệu đại ban mới ngày nào “hái sao trời kết thành hoa đăng”, nay phải hát chợ, hát đ́nh, hát miễu không hơn ǵ mấy gánh hát bầu tèo chuyên sống vất vưởng ở mấy làng quê. Và cũng kể từ thời điểm này, gánh Hương Mùa Thu không c̣n dịp nào trở lại Đô Thành, do bởi phim Tàu chiếm hết rạp. Cặp vợ chồng Thu An, Ngọc Hương trôi nổi từ chợ này đến chợ khác, cho đến một ngày nọ th́ tấp vô Cù Lao Rồng, Mỹ Tho rồi ră gánh luôn. Thời oanh liệt c̣n đâu!
Thảo nào lúc ấy một số nghệ sĩ tên tuổi và bầu gánh đă không ngần ngại chuyển sang địa hạt điện ảnh, để hy vọng may ra t́m được một lối sống khác.
Ngành Mai/nguoi-viet